یکپارچگی اقتصادی و تجاری سازمان همکاری اقتصادی اکو و ایران: ارزیابی بلندمدت

منطقه‌گرایی در تحقق اهداف توسعه، این ضرورت را برای ایران ایجاد کرده تا با نگاهی عمل‌گرایانه در اولویت‌ها و نتایج راهبردی همکاری با بلوک‌های فعال در منطقه تصمیمگیری و انتخاب نماید. در مقاله حاضر تلاش شده است تا با بهره‌گیری از چارچوب تئوریک «منطقه‌گرایی» و همگرایی‌ها ذیل اتحادهای منطقه‌ای در پاسخ به این پرسش که از شکل‌گیری اکو تاکنون، «همگونی شاخص‌های اقتصاد کلان» و «همگرایی تجارت درون و فرامنطقه‌ای» با رویکرد روش پژوهش تحلیل محتوا مورد کاوی تطبیقی در این نهاد منطقه‌ای محقق شده است؟ این فرضیه مطرح است که «با وجود اهداف کاملاً اقتصادی اکو، همگونی اقتصادی و همگرایی تجاری در اکو محقق نشده و از وضع مطلوب، فاصله دارد». مطالعه حاضر در راستای ارائه پاسخ به این پرسش‌ها است که چه ارزیابی از عملکرد گذشته و دورنمای تجارت درون منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اکو و جایگاه ایران است؟ و آیا با گذشت 4 دهه از شکل‌گیری اکو و الحاق تعدادی از کشورها به آن و افزایش اعضا، تغییر و تحولات تجاری اعضا ناشی از اثر ایجاد تجارت بوده است یا انحراف تجارت؟ هدف اصلی مقاله، ارزیابی کارآمدی و موفقیت یکپارچگی و همگرایی اقتصادی اکو و ایران است. برای این منظور، دو معیار عمده همگرایی منطقه‌ای «همگونی شاخص‌های اقتصادی» و «درجه همگرایی تجارت» برای اکو و 10 عضو آن طی دوره 2022-2001 مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد طی دوره مورد مطالعه، شکاف و دامنه پراکنش درآمد سرانه برای برخی کشورها روبه کاهش و برای برخی دیگر تغییرمعنی‌داری نکرده است و همگونی شاخص‌های توسعه برای تمامی اعضای اکو در بلندمدت همگرا نبوده است. همچنین، نتایج مطالعه نشان می‌دهد که طی دوره مورد مطالعه، افزایش سهم تجارت درون منطقه‌ای سازمان و ایران همسو با توسعه تجارت نبوده است و توسعه و تعمیق تجارت درونمنطقه‌ای نه‌تنها به توسعه تجارت ایران منجر نشده، بلکه به انحراف تجارت نیز انجامیده است. تحلیل نتایج حاکی است که عدم توسعه تجارت درونمنطقه‌ای ناشی از ساختار تجاری ضعیف ایران است و هم‌اکنون امکان توسعه تجارت درون منطقه‌ای و همگرایی ایران با سازمان ضعیف به نظر می‌رسد. با توسعه و ارتقای ساختار اقتصادی - تجاری ایران و ارتقای مزیت‌های نسبی به مزیت‌های رقابتی، امکان بهره‌گیری از منافع همگرایی فراهم می‌شود.