مقایسه تغییرات مولفه‌های رژیم جریان دو رودخانه طبیعی و تحت تاثیر احداث سد

تحلیل سری زمانی جریان روزانه و تعیین میزان تغییر در مولفه‌های مختلف جریان (حداکثر، حداقل و جریان پایه) از موارد اساسی در تعیین تغییرات رژیم رودخانه‌ها است. رژیم جریان رودخانه می‌تواند تحت تاثیر عوامل محتلف اقلیمی و انسانی (تغییر کاربری اراضی، احداث سد، انحراف و برداشت جریان) تغییر نماید. تغییر رژیم جریان رودخانه ضمن تغییر میزان آن قابل برداشت، می‌تواند بر مقادیر و الگیو تخصیص جریان‌های اکولوژیکی تاثیر بگذارد. در این پژوهش تغییرات مولفه‌های رژیم جریان در دو رودخانه طبیعی و تحت تاثیر احداث سد در استان اردبیل مورد مقایسه قرار گرفته است. در این تحقیق از برنامه‌نویسی r برای تهیه نمودارهای مختلف، تعیین نقاط تغییر و روندهای زمانی معنی‌دار مربوط به آماره‌های جریان بالا، جریان پایین و یا جریان پایه استفاده شده است. بر اساس نتایج در هر دو رودخانه با جریان طبیعی و تنظیمی، نقاط تغییر در هر سه مولفه جریان بالا (حداکثر سالانه، q10 و q25)، جریان پایین و دبی پایه اتفاق افتاده است، در حالی که در رودخانه تنظیمی این تغییرات بعد از احداث سد بیش‌تر بوده است. تغییر مقادیر مولفه‌های جریان نشان داد که در رودخانه طبیعی خیاوچای جریان حداکثر و دبی‌های بالا فاقد روند معنی‌دار بوده است. این در حالی است که در رودخانه تنظیم شده بالیخلوچای، همه مولفه‌های جریان روند کاهشی معنی‌دار را نشان می‌دهند. مقایسه منحنی تداوم جریان رودخانه طبیعی و تنظیمی نشان داد که در رودخانه تحت تاثیر احداث سد، مقادیر دبی‌های کمینه و جریان پایه دچار کاهش شدید معنی‌دار شده اند. به‌عنوان نتیجه‌گیری، ارزیابی جامع تغییر رژیم رودخانه و مولفه‌های جریان امکان پیش‌بینی روند و مدیریت آب از نظر تخصیص جریان محیط زیستی و حفظ ارزش‌های اکولوژیک رودخانه‌ها را فراهم خواهد نمود.