ارزیابی سلامت حوزه آبخیز با استفاده از چارچوب مبتنی بر خدمات بوم سازگان (مطالعه موردی: حوزه آبخیز هزارپیچ استان گلستان)

ارزیابی سلامت آبخیز یک فرآیند و ابزار علمی و عملی برای تعیین شرایط یک آبخیز نسبت به شرایط یا وضعیت مطلوب می‌باشد. هدف از انجام تحقیق حاضر، ارزیابی سلامت آبخیز با استفاده از چارچوب مفهومی پیشنهادی مبتنی بر ارزیابی خدمات اکوسیستمی حوزه آبخیز است. برای استفاده از این چارچوب، حوزه آبخیز هزارپیچ استان گلستان به دلیل تنوع و اهمیت آن از نظر بهره‌برداری‌های مختلف (گردشگری، کشاورزی و چرای دام) و نیز مشرف بودن آن به شهر گرگان و مشکلاتی که ممکن است توسعه ناپایدار این حوضه برای شهر ایجاد کند، به عنوان پایلوت مطالعه انتخاب شد. در این پژوهش، خدمات بوم‌سازگان آبخیز هزارپیچ در قالب چهار هدف کلی (خدمات فراهم‌سازی، تنظیمی، حمایتی و فرهنگی) و 7 هدف جزئی طبقه‌بندی و مقدارهای عددی آنها در حوزه آبخیز مورد مطالعه، محاسبه شد. نتایج نشان داد که زیرحوضه شماره 4 با بیشترین سطح اراضی جنگلی از نظر وضعیت سلامت آبخیز در مناسب‌ترین وضعیت و زیرحوضه شماره 1 که عمدتا اراضی انسان-ساخت و عاری از پوشش می‌باشد، در بدترین وضعیت براساس شاخص‌های اندازه‌گیری شده قرار دارد. نتایج تحقیق می‌تواند به‌عنوان مبنایی مناسب برای برنامه‌ریزی‌های مدیریتی در حوزه آبخیز هزارپیچ مورد استفاده قرار گیرد. رویکرد و روش‌های استفاده شده نیز می‌تواند برای آبخیزهای مشابه به کار گرفته شود.