بازشناسی اصل «محصوریت» در باغ ایرانی

باغ در فرهنگ‍ های مختلف به پشتوانه اندیشه، باور و آرمان مردمانش به گونه‍ ای خاص جلوه‍ گر شده‍ است. باغ ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و به‍ عنوان یکی از اصیل‍ ترین و سودمندترین باغ‍ های جهان در طول ادوار کهن سرزمین ایران می‍ شناسند. همواره رعایت اصولی در شکل‍ گیری این باغ نقش اساسی داشته‍ است که امروزه با ذکر اسامی آن‍ها تعریف و نشان هویت از باغ ایرانی برای ما ملموس می‍شود. محصوریت یکی از آن اصول است که محققان بسیاری بر این عقیده‍ اند دلایل گوناگونی برای استفاده ایرانیان از مفهوم حصار درون باغ وجود دارد. تحقیق پیش‌رو با هدف پاسخ به این سوال پیش می‍رود که محصوریت در باغ ایرانی به چه اشکالی نمود پیدا کرده‍ است؟ و آیا تفکر انسان ایرانی از محصورشدن باغ، تنها با ایجاد دیوار خشتی پیرامون آن خلاصه می‍شود؟ این نوشتار با تکیه بر روش پدیدارشناسی به مطالعه موردی پنج باغ ایرانی در دوره‍ های مختلف (دولت‌آباد یزد، بَهلگِرد بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان و اکبریه بیرجند) پرداخت و به این نتیجه رسید که تداوم باغ ایرانی با تکیه بر دو نوع حصار صورت گرفته‌است. یکی عنصر کالبدی و دیگر عنصر گیاهی. این عوامل محصورکننده، راهروهای بصری، محوری مستقیم، طولانی و گاه باریک، چشم اندازی بی‌کران از انتها را تداعی می‍کند که تمرکز دید و حواس بیننده را متوجه نقطه کانونی باغ یعنی کوشک می‍کند.