جایگاه فضای عبادی - مذهبی در نظام معماری خانه زرتشتی با تاکید بر مبانی اعتقادی زرتشتیان (نمونه مورد مطالعه: خانه‌های زرتشتی نشین یزد )

آنچه معماری خانه های جوامع ایدئولوژیک و مذهبی را از سایر معماری منازل مسکونی جهان جدا می کند احترام به انسان و فضا در تعریف مفهومی خاص از خانه برای بیان مفهوم سکونت میباشد. مفاهیم ی که برگرفته از جهانبینی اعتقاد ی - آیینی ساکنین استفاده کننده از این خانه ها میباشد. جامعه زرتشتیان به دلیل پیشینه تاریخی و معماری مختص به خود در بخشی از تاریخ ایران به عنوان نقطه عطفی از معماری سنتی ایران دارای ویژگی های خاصی است که معماری میراث مسکونی آن را از سایر الگو های معماری ایران متمایز می کند. با توجه به سبک زندگی زرتشتیان و اهمیت اعتقادات دینی – مذهبی نظام فضایی خانه دارای ساختاری متفاوت است که بتواند پاسخگوی نیازهای رفتاری و عملکردی ساکنین این خانه ها باشد. در باب اهمیت ارزش های عبادی و ستایش پروردگار در اعتقادات زرتشتیان همواره التزام به وجود فضایی به عنوان فضای مختص عبادت در خانه های زرتشتیان مورد توجه بوده است. از این رو پژوهش حاضر درصدد است تا با بررسی مبانی اعتقادی زرتشتی به شناخت و معرفی جایگاه فضای عبادی – مذهبی در خانه های زرتشتی نشین شهر یزد بپردازد. برای این منظور ابتدا مبانی مرتبط با بینش های عبادی و اعتقادی از مبانی دینی زرتشتیان مستخرج و مفاهیمی عینی و متناظر با معماری بعنوان چارچوب نظری تحقیق تبیین گردید. در همین راستا پژوهش حاضر با بررسی معماری خانه ها سعی بر شناخت و معرفی فضای مختص عبادت در نظام ساختاری خانه های زرتشتی نشین شهر یزد دارد. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و باهدف توسعه ای و با بهره گیری از اسناد، مطالعات میدانی و مصاحبه انجام شده و در نهایت، تحلیل داده ها بر طبق روش کیفی و از طریق مقایسه و تفسیر و استدلال منطقی بوده است. نتایج تحقیق نشان میدهد در نظام فضایی خانه های زرتشتی یزد فضایی وجود دارد با نام )پسکم مس( که این فضا صرفا مختص برگزاری نماز و ستایش پروردگار و همچنین برگزاری فعالیت های مذهبی در خانه بوده است. این اتاق که در ارتباط با حیاط 4 پسکم خانه است همواره در جبهه غربی خانه و رو به شرق قرار دارد به دلیل آنکه قبله زرتشتیان نور و روشنایی است لذا همواره این فضا رو به محل طلوع خورشید قرار داشته تا با برخورد اولین پرتوهای خورشید به ساکنین یادآور شود که زمان انجام نیایش فرارسیده است. از جمله ویژگی های این فضا التزام به داشتن طهارت برای ورود به فضا، ارتفاع بلندتردر برخی خانه ها، کف سازی نفوذ ناپذیر، رو به شرق بودن فضا و ارتباط داشتن با اتاق مذهبی پاک میباشد. بهطور کلی خانه زرتشتی علاوه بر اینکه محلی است برای زندگی فضایی است به جهت عبادت.