مولفه‌های فرهنگی اجتماعی تشکیل امت واحده اسلامی

مفهوم امت اسلامی، ‏ یکی از مفاهیم کلیدی و بنیادین در اندیشه اسلامی است. این مفهوم، یکی از مهم‏ترین ظرفیت‏های فرهنگ اسلامی، برای ایجاد همسویی و همسانی جوامع اسلامی است. حرکت جوامع اسلامی به سوی تشکیل امت اسلام و رفع موانع نژادی، فرقه‏ای و ملی‏گرایانه از راه همگرایی و اتحاد امت اسلام، استراتژی معقول و کارآمد جهان اسلام در قبال جهانی شدن با رویکرد اسلامی است. ‏ تحقق کامل این مفهوم، مکانیزم پویا و قدرتمندی را ایجاد می‏کند که امت اسلام و فرهنگ اسلامی را از توانمندی بالایی برای مواجهه با جهانی‏ سازی غربی برخوردار می‏کند. این مفهوم، به عنوان عامل وحدت ‏بخش و مکانیزم کارآمد برای شکوه و عظمت مسلمین و نفی استعمار و استثمار، بسیار راهگشا است. هر مسلمانی که شهادت می‏دهد، باید بداند و بفهمد که حتی عمل فردی‏اش، مربوط به کل مومنان است. عنصر اشتراک افراد در اهداف، به عنوان محور اصلی در تحقق امت واحده است. بنابراین، در رویکرد دینی، عنصر اعتقاد و اشتراک افراد در عقاید و باورهای دینی است که بر اساس آن، بنیان امت صورت می‏گیرد. بنابراین، امت اسلامی، بر بنیان اراده و اختیار افراد قرار دارد و اشتراک عقیدتی، مقوم و محقق آن است. پس از منظر اسلام، پیوندهایی مثل اشتراک سرزمینی، تاریخی و ملیت در این مفهوم، جایگاهی ندارد. مصلحان اجتماعی، همواره کوشیده‏اند تا این ایده را تحقق‏ بخشند. سید جمال الدین اسد آبادی، تحقق امت اسلامی‏ را از طریق تشکیل یک مجمع اخلاقی عالی که از هر کشور اسلامی، نماینده‏ای در آن باشد، پیشنهاد داده است. عده‏ای، وحدت یکپارچه امت اسلامی را با وجود یک امام عالی (رهبر واحد جهان اسلام) ممکن دانسته‏اند. اما امام خمینی 1، دغدغه تشکیل امت ‏بزرگ اسلام را در راستای ایجاد حکومت جهانی اسلام داشته‏اند. مکانیزم تحقق وحدت و تشکیل امت اسلامی تنها از طریق اجتماع جوامع اسلامی، زیر پرچم توحید اسلامی و تاسی به قرآن و اخوت اسلامی امکان‏پذیر است.