ضوابط آزادی بیان در ادبیات قرآن کریم با تاکید بر آرای مفسران فریقین

قرآن کریم، که منبع جامع معرفت دینی است، به «آزادیِ بیان» به مثابۀ یکی از حقوق اولیه انسان می‌نگرد و برای آن جای‌گاه والایی قائل شده است. این امر در حکومت اسلامی از راه‌بردهای بنیادین به‌حساب می‌آید. «آزادی بیان» هم‌چون سایر پدیده‌ها دارای حدود و چهارچوب‌هایی است، که باتوجه به بهره‌وری‌های ویران‌ساز و اهانت‌بار ناآگاهان از آن، تعیین آن‌ها در ادبیات قرآن‌ کریم و اندیشه‌ مفسران تشیّع و تسنّن، ضروری می‌نماید. هدف این مقاله پاسخ بدین پرسش بوده است‌ که ضوابط «آزادی بیان» در قرآن کریم براساس نگرش مفسران فریقین چیست؟ ‌جهت دست‌یابی بدین هدف، به شیوه‌ کیفی ‌و با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و تفسیر موضوعی استنطاقی و ابزار کتاب‌خانه‌یی‌‌ و نرم‌افزاری، به قرآن‌ کریم مراجعه و با استمداد از منابع تفسیری، آیات ناظر به حدود آزادی بیان جمع‌آوری و به تحلیل گرفته شده است. کندوکاو در آیات و تفاسیر، بیان‌گر آن است که: آزادیِ اظهار باورها به‌عنوان یک اصل از قرآن‌ کریم قابل اثبات است؛ اما نه به‌صورت مطلق و بدون قید، بل‌که ضوابطی هم‌چون‌ رعایت حدود الهی، رعایت نصاب‌های عقلی و منطقی، رعایت مصالح جامعه‌ اسلامی، منع بیان های تنش‌آفرین، وحدت‌شکن، شایعه‌ساز، توهین‌گونه، تمسخر‌آمیز و مواردی که موجب فساد و تباهی فردی یا اجتماعی می‌گردد، بر آن حاکم است. ضابطه‌مند‌سازی «آزادی بیان» ضمن پاس‌داری از اصل آزادی اظهار نظر، مسیر بیان‌های تخریب‌گر را می‌بندد و مانع اظهارات ویران‌گر و معارض با مصالح فردی و اجتماعی می‌شود.