ارائه مدل ترکیبی نوین برای کیفیت حسابرسی و تحلیل حساسیت مولفه‌های موثر بر آن

هدف پژوهش حاضر ارائه مدل و اعتبارسنجی آن جهت سنجش کیفیت حسابرسی در شرکت‌‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. جامعه آماری پژوهش در بخش اول خبرگانی هستند که با مبانی نظری کیفیت حسابرسی آشنایی کامل دارند و در این خصوص صاحب ‌نظر هستند. جامعه آماری دوم شامل کلیه شرکت‌‌های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در بخش کیفی 15 نفر خبره با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و در بخش کمّی با روش حذف سیستماتیک تعداد 147 شرکت فعال طی سال‌های 1393 تا 1399 انتخاب شدند. پس از بررسی مبانی نظری پژوهش، پرسشنامه‌ای براساس طیف 5 گزینه‌ای لیکرت به منظور شناسایی مولفه‌های موثر پژوهش طراحی شد. سپس با استفاده از روش رتبه‌‌بندی فریدمن، موثرترین مولفه و وزن هر یک مشخص گردید. در نهایت به منظور اعتبارسنجی و تحلیل حساسیت، مدل پیشنهادی با استفاده از داده‌های بدست آمده در بخش کمّی پژوهش از روش محاسبه سهم هر مولفه در نوسان شاخص کل استفاده شد، نتایج نشان داد عوامل موثر بر کیفیت حسابرسی را می‌توان به‌طور کلی در 2 بُعد اصلی، 4 مولفه اصلی و 20 نماگر منفرد دسته‌بندی نمود که جنبه‌های اصلی تبیین‌کننده کیفیت حسابرسی شامل ویژگی‌های موسسه و تیم حسابرسی‌‌، اثربخشی کمیته حسابرسی، ویژگی‌های صاحب‌کار، عوامل کلان و حرفه و عوامل محیطی می‌باشد. همچنین نماگرها و مولفه‌های اصلی از اولویت یکسانی در تعیین کیفیت حسابرسی برخوردار نیستند و هرچه میانگین رتبه‌های هر بُعد بیشتر باشد، اهمیت آن در تعیین کیفیت حسابرسی بیشتر است. از بین 10 نماگر موجود در شاخص ترکیبی کیفیت حسابرسی، تنها نماگری که هم جزء مهم‌ترین نماگرها در بی‌ثبات کردن شاخص ترکیبی و هم جزء نماگرهای مهم در کاهش متوسط شاخص ترکیبی است، نماگر حق‌الزحمه حسابرسی می‌باشد که یکی از شاخص‌های اصلی ویژگی‌های موسسه و تیم حسابرسی است.

a new combinational model for the audit qualityand sensitivity analysis of its effective criteria

the purpose of the present research is to represent a model and validate that to assess the audit quality of the accepted corporations in tehran stock exchange. the first statistical population of the research consists of the scholars fully aware of the theoretical principles of the audit quality and experts in this regard and the second statistical population involves all the accepted corporations in tehran stock exchange. in the qualitative part, 15 experts were chosen by purposive sampling and in the quantitative part, 147 active corporations during 2014 to 2020 were selected by systematic deletion. after studying the theoretical foundations of the research, a questionnaire based on a 5 point likert scale was designed to recognize the effective criteria of the research. then, using friedman ranking method, the most effective component and its degree was determined. finally, for the validation and sensitivity analysis, the proposed model was applied by using the obtained data from the qualitative part of the research and the calculation of the portion of each component in fluctuation of the total index. the results showed that the effective factors on audit quality can be classified into 2 main categories, 4 main components, and 20 singular indicators and that the main aspects determining the audit quality include the features of the institute and audit team, the effectiveness of the audit committee, properties of the employer, macro factors, profession, and environmental factors. moreover, the main indicators and components do not have equal priority in determining the audit quality. it means that the more the average ranking of each aspect, the more its significance in determining the audit quality. among 10 indicators existing in the combinational criterion of the audit quality, the only indication that is considered as the most important one in destabilizing the combinational index and one of the important ones in decreasing the average of combinational index is the audit wage which is one of the main indices in the features of the institute and the audit team.