تحلیل مضمون دیهیم ستانی بر سنتوری خانه های قاجاری شیراز (مطالعه موردی خانه حسنی اردکانی)

مضمون دیهیم ستانی اردشیر از اورمزد، از موضوع‌های مورد توجه کاشی نگاران شیرازی است که بر سنتوری برخی از خانه ها دیده می شود. خانۀ حسنی اردکانی از این جمله است. بازنمایی این مضمون در کاشی نگارۀ مورد بحث، با دگرگونی هایی همراه بوده که از آن جمله می توان به حذف یا ایجاد تغییر در برخی اجزاء اشاره کرد. بر این مبنا مهم ترین مسئله پژوهش حاضر، پرداختن به تغییرات ایجادشده در شیوۀ بازنمایی دیهیم ستانی است. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش است که چرا نقش دیهیم ستانی بر سنتوری بسیاری از خانه های قاجاری شهر شیراز مصور گردیده و تغییرات ایجاد شده در سنتوری خانۀ حسنی اردکانی چه تاثیری در دریافت معنا دارد؟ هدف این پژوهش، تبیین چگونگی نمایش دیهیم ستانی در سنتوری خانه ها است. روش پژوهش تحلیلی-توصیفی است. یافته های پژوهش نشان می دهد، تصویر ترسیم‌شده در سنتوری، عیناً نقش دیهیم بخشی اردشیر اول نیست. با توجه به تغییراتی که در دیهیم و حلقه رخ داده‌است می توان گفت این دو عنصر نقش اسطوره ای خود را در تصاویر خانه ها از دست داده اند. با حذف، جانشینی و همنشینی هایی که در تصویر ایجاد شده‌است می توان نوعی چرخش صورت اسطوره ای به نمایش قدرت و بیان هویت ایرانی در تصویر را مشاهده کرد. ایدئولوژی پنهان در تصویر را  نیز با توجه به تغییرات موردِ اشاره، هم‌سطح‌ بودن دو پادشاه و وجود دو حلقه، در نمایش قدرت شاه قاجار و هویت ایرانی وی که صاحب همان فر و شکوه شاهان هخامنشی است، دانست.

analysing coronation theme (receiving diadem) on the pediments of qajar houses of shiraz (case study: hasani ardakani house)

the artistic achievement of the qajar period is observable most of all in the colourful tile paintings of this period. the desire of the qajar kings for luxury and displaying it with the glitter of colour and light on the tile background is supposedly a reason for the prosperity of the art of tiling in the qajar period. the use of pictorial tiles in this period also flourished in the houses of nobles besides decorating palaces, assembly halls for ceremonies, and pavilions with tiles. one of its reasons is the expansion of the art of painting on tiles during the reign of nasir al-din shah and its widespread popularity among the public. shiraz besides tehran was also one of the centres of production and use of various types of tiles in this period, whose effects have remained in the historical texture of this city. the diversity of these images reflects people’s attitude towards various historical, cultural, and religious narratives, and reveals the changes in the depiction of tiles and their perception of meaning. the authors’ search in a number of these places, i.e., the houses of atrvash, hasani ardakani, saadat, yazdian, ziaian, manteghinejad, dokhanchi, khalili, qalamfarsa, tavakoli and salehi, shows a wide range of visual themes of this collection. some of the mentioned houses have decorated tiles on the pediments. a common theme has been used in the pediments of some of these houses, among which are saadat, hasani ardakani, atrvash, and yazdian houses. coronation representation is the common theme of these houses, which reveals changes in the representation in comparison with ardeshir’s historical coronation painting of ahura mazda.diadem is one of the most familiar subjects in the ancient bas-reliefs of iran. the coronation scenes of sassanid kings are among these: ardashir i, shapur i, bahram i, ardashir ii, and khosrow ii. it seems that the prevailing political situation at the time of each of the sassanid kings was an influencing factor in the production of such works, and the political institution mixed with religion to instil its superiority, maintain its centrality, and prevent chaos. theocracy was among the warlike religious principles that have been associated with princes for a long time and were supposedly among the necessities of the royal position. this coronation motif inspired by the sassanid period becomes also popular in the qajar period, and the coronation of ardashir i is more similar to the sample under study in this research in the structure and formal elements.