خوانش بیش‌متنی نقاشی‌های نبرد قاسم (ع) در نگاره‌های مذهبی دوره قاجار (با تاکید بر نگاره‌های میرزا علیقلی خویی)

نقاشی ایرانی همواره در پیوندی ناگسستنی با ادبیات بوده‌است؛ ادبیات مذهبی در دوران قاجار شامل داستان‌هایی از زندگی پیامبران، مصیبت کربلا و مانند آن است. نبرد قاسم (ع) از موضوع‌های  مشترک میان، نقاشی‌های بقاع‌ متبرکه گیلان، نقاشی‌های مذهبی پشت‌شیشه، نقاشی قهوه‌خانه‌ای و تصاویر کتاب‌های مصور چاپ سنگی است. در پژوهش پیش‌رو با تکیه بر نظریه ترامتنیت ژنت به خوانش بیش‌متنی میان نقاشی‌های نبرد قاسم (ع) در بقاع متبرکه گیلان در مقایسه با تصویرگری‌های چاپ سنگی علیقلی خویی، نقاشی‌قهوه‌خانه‌ای و نقاشی‌پشت‌شیشه پرداخته شده‌است. ‌در بیش‌متنیت ارتباط یک متن با متن‌های پیش از خود مورد توجه قرار می‌گیرد. پرسش اصلی پژوهش این است که، میان تصویرسازی‌های نبرد قاسم (ع)، نقاشی‌های بقاع متبرکه گیلان، نقاشی پشت‌شیشه، نقاشی‌ قهوه‌خانه‌ای و تصویرگری‌های علیقلی خویی چه پیشامتن‌هایی تاثیر گذار بوده‌است؟ پژوهش پیش‌رو به روش  توصیفی تحلیلی انجام شده و شیوه گردآوری مطالب به‌صورت اسنادی از طریق یادداشت‌‌برداری و تصویرخوانی است. همچنین تجزیه و تحلیل داده‌ها به‌ روش کیفی انجام گرفته‌است. یافته‌ها نمایانگر آن است که میان این آثار رابطه تراگونگی و همانگونگی به‌صورت همزمان برقرار است. از این رو، ارجاع‌های آشکار به پیشامتن‌های مکتوب در  نوع شخصیت پردازی و تکرار الگوهای ثابت در بیش‌متن‌ها قابل پیگیری ‌است. همانگونگی از نوع شارژ و فورژی میان نگاره‌های خویی و پیش‌متن‌های مصور نیز برقرار است. برگرفتگی‌ها در تصویرسازی‌های خویی شامل افزایش و کاهش در فرم و محتوی نسبت به پیش‌متن‌ها قابل مشاهده‌است.

hypertextual reading of qasim’s battle paintings in qajar religious illustrations (with emphasis on mirza ali qoli khoei’s illustrations)

the battle of the qasim is a common issue among the guilan holy shrine paintings, religious paintings, the coffee house paintings and the images of the lithographed books. in the following research with the emphasis on genette’s transtextuality theory, it has addressed the hypertextuality reading among the paintings of qasim’s battles in guilan holy shrine paintings, compared to the illustrations of mirza ali qoli khoei’s lithography, coffee house painting and reverse glass painting .in hypertextuality, the relationship of a text to its pre-written texts gets analysed. the main question of this research is; what effective pretextuality existed among illustrations of qasim’s battle, the holy shrine paintings, the coffee house paintings and the ali qolii khoei’s illustrations? also, what kind of hypertextuality changes exist among the qajar religious paintings with the issue of the qassim’s battle? the following research is done in descriptive-analytic methods and the method of collecting the content is library through taking notes and studying pictures. data analysis also carried out qualitatively. in the following research, historical narratives along with the first available texts related to the qasim’s battle, as the first pretext, includes historical narratives and hadiths to the seventh a.h. century and in the second pretext of the book, rawdat al-shuhada as the veiled text in guilan holy shrine paintings, the religious reverse glass paintings, coffee house paintings and khoei’s illustrations (illustrated lithographed books) are considered; later in text the adaptation and analysis of written symbolic system to the pictorial systems have been addressed, in the meantime it analyses the transtextuality relations in these paintings.according to the studies, religious reverse glass paintings are the oldest pictorial pretext among these kinds of pictorial arts.after that, the coffee house paintings and guilan holy shrine paintings, respectively, are illustrated pretexts and ali qoli khoei’s illustrations. therefore, the explicit intertextuality can be seen among the qajar religious illustrations. the qasim’s battle with azraq and his sons are one of the most common issues among religious paintings. as it appears, a homogeneity relation accompanied with simulated forgery and pastiche, simultaneously with the transtextuality relation in the change of visual permutation contents and forms, exist among the reverse glass paintings, coffee house paintings and guilan holy shrine paintings.the visual symbols used in the khoei’s works are shaped, based on previous pictorial pretexts, but simultaneously changes in the combination, the type of written content selection, including increasing or reducing content or cutting text and in some cases, different khoei’s motivations have created a new sign system.