تبیین ساختار نقشه و شیوه طراحی قالی‌های ترنجی دوره صفویه، نمونه مورد مطالعه: (قالی ترنجی آنهالت)

در دوره‌ صفویه قالی بافی رونق گرفت و توجه به ساختار طرح، اندازه و ترکیب بندی نقشه های قالی موجب شد تا تنوع بی نظیری در طرح و نقش قالی ایران پدید آید که آثار آن تاکنون نیز ادامه دارد. یکی از انواع قالی های رایج در دوره صفویه، قالی های ترنجی است که به لحاظ ساختار نقشه تابع شیوه یک چهارم در طراحی است. قالی ترنجی معروف به آنهالت نیز که در اوایل دوره صفویه تولید شده‌است، دارای نقشه ترنجی است و ساختار کلی نقشه آن نیز به صورت یک چهارم است. با توجه به اینکه طرح این قالی تاکنون سالم مانده‌است، می تواند اطلاعات مفیدی را در پیوند با شیوه طراحی قالی های ترنجی دوره صفویه منتقل نماید. هدف از انجام پژوهش حاضر، تبیین ساختار نقشه و شیوه طراحی قالی ترنجی آنهالت است. این مقاله همچنین، در پی آشکارسازی لایه های پنهان طرح، در ترکیب بندی نقشه این قالی است. پرسش‌های پژوهش از این قرارند: نخست اینکه، ساختار نقشه قالی ترنجی آنهالت چگونه است؟ دوم آنکه، نقشه این قالی به چه شیوه ای طراحی شده‌است؟ روش پژوهش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به‌شیوه‌ کتابخانه ای است. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش نیز به صورت کیفی و با استفاده از روش تحلیل ساختار نقشه قالی انجام گرفته‌است. یافته‌های پژوهش نشان می دهد که نقشه این قالی دارای ساختاری چندلایه در طراحی است و هر بخش از اجزای نقشه قالی دارای طرحی جداگانه است که پس از تکمیل در قالب ترکیب بندی کلی نقشه قرار گرفته‌است. همچنین معلوم شد که اگرچه ساختار کلی نقشه به صورت یک چهارم است ولی با ایجاد تغییر در جزییاتِ تزییناتِ فضاهای داخلی عناصری مانند ترنج، کتیبه ها، سرترنج ها و بخش های ابتدایی و انتهایی زمینه قالی و گوشه های حاشیه ها، نقشه قالی در نهایت به روش یک دوم طراحی شده و در اختیار بافنده قرار گرفته‌است.

explaining the structure of the map and the design method of the medallion carpets of safavid era: case study (anhalt medallion carpet)

the safavid era is one of the most significant periods in the promotion of iranian art, especially in the design and production of carpets. during this era, carpet weaving flourished and attention to the structure, size and composition of carpet designs caused a unique diversity in the design and motif of iranian carpets, the effects of which continue to this day. one of the common types of carpets in the safavid period is medallion carpet, which is a function of the 1/4 method in terms of map structure. the structure of carpet maps and their design methods form the main shape of the carpet and other stages of carpet production are based on the map. the carpet map specifies where to place what pattern and what color this pattern should have and in what order its knots should be tied. however, the structural part of carpet maps has not been paid enough attention in recent years and more attention has been paid to the symbolic features of patterns in carpet maps, which is of course a proper and appropriate thing to do, but it should not lead to neglecting the principles governing the design of the map. because this will cause irreparable damage to the structure of carpet designs over time. one of the important periods in the elevation of carpet maps in iran is the safavid period. in this period, the government’s attention to carpet weaving led to the prosperity and expansion of this art in such a way that the carpets produced in the mentioned period are now the adornment of most museums in iran and the world, and by referring to them, the map principles and the designs and motifs of iran’s carpets during the safavid era can be understood and extracted, so they can be employed in the design of new maps. medallion maps are one of the types of carpet maps in the safavid period, which created a wide range of different compositions based on the decorations made in their context. in terms of the structure of the design and composition, these maps have five main parts of medallion, inscription, cartouche, field and border, which are divided into different types according to the characteristics of medallion and decorations used in the carpet field. in the initial survey and cursory look, the maps of safavid era, in terms of the structure of the map and the design method, appear to be ¼, but with a closer look, it is clear that it is contrary to what is currently common, these maps have subtleties in design and composition that make their design method out of the ¼ structure. a medallion carpet known as anhalt, which was produced in the early safavid period, has a medallion design and the general structure of the map is 1/4. considering that, this carpet has remained intact so far, it can convey useful information about the design method of safavid carpets. this research has been done with the aim of explaining the structure and design method of anhalt medallion carpet and seeks to reveal the hidden layers in the composition of the design of this carpet. the  research questions are: 1. what is the structure of anhalt medallion carpet map? 2. how is the map of this carpet designed? the current research is a type of developmental research that was carried out using a descriptive analytical method. the method of collecting information is literature review . the statistical population is the medallion carpets of the safavid period in iran, among which three items that are more similar in terms of external structure have been selected in a purposeful way, and after a brief review, a medallion carpet known as anhalt is used as an example, has been further analyzed.