خوانش تطبیقی بحران اندیشه مقاومت و آزادیخواهی در اشعار محمدرضا شبیبی و عارف قزوینی

دو کشور عراق و ایران به سبب تشابه موقعیت سیاسی – تاریخی خود در اواخر قرن نوزدهم و اویل قرن بیستم، شاهد ورود مضامین زیادی در حوزۀ ادبیات مقاومت و آزادیخواهی بوده‌اند. دو تن از شاعران مشهور این زمینه، محمدرضا شبیبی و عارف قزوینی هستند که اندیشه‌های آن‌ها نقش ویژه‌ای در بحران مقاومت و دماندن روحیۀ مقاومت و آزادیخواهی ملت‌ها داشته است. پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. نتایج نشان می‌دهد: هر دو در قالب بهره‌گیری از ابزارهای بلاغی توانسته‌اند نقش مهمی در برانگیختن مخاطب و هماهنگ‌سازی آن با موقعیت گفتاری کلام داشته باشند سلاح دفاعی آن‌ها، سلاح کلمه و قلم بوده است. شبیبی بر خلاف عارف، بیشتر مانند یک حکیم آثار منفی اوضاع نابسامان را در قالب رذیلت‌های اخلاقی به نقد می‌کشد. جنبه عملی‌تر دعوت به اتحاد را می‌توان در شعر شبیبی بیشتر مشاهده کرد؛ زیرا وی در اصلاح عملی رسالتی پیامبرگونه دارد. در دیدگاه آن‌ها برای بهبود اوضاع کشور، مردم نقشی کلیدی دارند و به همین دلیل، ضعف و سستی آن‌ها را مورد نکوهش قرار می‌دهند. آن‌ها بهره‌گیری از سلاح علم و کنارگذاشتن اختلافات مذهبی و تمسک جستن به وحدت ملی را عاملی نقش‌آفرین در عرصه آزادی می‌دانند.