چالش‌های قانون گذاری مردم در حکمرانی اسلامی با بررسی شرایط صحت شرعی تقنین از دیدگاه شهید صدر

جهان اسلام پس از مواجهه با جهان مدرن، با مسائل جدید و بسیار متنوعی مواجه شده است. از جمله مسائل و بحران‌های نوپدید که با حکمرانی مبتنی بر جمهوریت ایجاد شد، مسئله «گستره حضور مردم در عرصه قانون­گذاری» است. مقاله پیش­رو با کاربست روش کیفی استقرائی و عرفی با مطالعه آثار شهید صدر به بررسی چالش قانون­گذاری مردم در حکمرانی اسلامی پرداخته و با پرسش از شرایط صحت شرعی قانون­گذاری مردم از دیدگاه شهید صدر، به یکی از مهم‌ترین چالش‌های حکمرانی در جهان اسلام معاصر پاسخ داده‌است. یافته‌های تحقیق حاضر این است که در اندیشه شهید صدر، شرایط صحت شرعی قانون‌گذاری مردم، ذیل عناوینِ رعایت منطقة الفراغ شرعی، رعایت مصلحت عموم امت، تطبیق با مقتضیات زمان و مکان، مراعات شرایط مربوط به شخص قانون­گذار، تحدید به رابطه انسان با طبیعت و در نهایت مطابقت با قانون اساسی، دسته­بندی گردیده است. شهید صدر با این صورتبندی از نسبت شریعت و قانون موضوعه، در عرصه رابطه شریعت با الگوى مردم‏سالارى دینى، تحولی رقم زد که مى‏توان آن را گذار از نظم سیاسی سنتی به نظم سیاسی مردمى تعبیر کرد. با توجه نظام اندیشگی شهید صدر، شریعت اسلامی از ظرفیت لازم براى حمایت تئوریک از نظریه مردم‏سالارى دینى برخوردار است.

the challenges of people’s legislation in islamic governance: an examination of the conditions of legitimacy of legislation in the thought of muhammad baqir sadr

confronted by the complexities of the modern world, the islamic world has encountered numerous novel and diverse challenges. among these emerging issues and crises created by republic-based governance is the question of the &extent of popular participation in the legislative process.& this article, employing an inductive and conventional qualitative method and analyzing the works of martyr muhammad baqir al-sadr, investigates the challenge of popular legislation within islamic governance as one of the crucial governance challenges in the contemporary islamic world. the central hypothesis of this research is that a crucial governance challenge within the contemporary islamic world can be addressed by examining the legitimacy of popular legislation from the perspective of martyr sadr. the findings indicate that, according to martyr sadr’s thought, the conditions for the legitimacy of popular legislation are categorized under the following headings: adherence to &mantaqat al-faragh&, consideration of the nation’s interests, adaptation to temporal and spatial contexts, qualifications of the legislator, limiting the relationship between man and nature, and finally, compliance with the constitution.