نقد مفهوم خودکارآمدی در نظریه یادگیری شناختی- اجتماعی البرت بندورا مبتنی بر عاملیت انسانی

یکی از سازه‌های روان‌شناختی مهم که کاربرد بسیار فراگیر و گسترده در حوزه مشاوره مدرسه، شغلی و روان‌شناسی صنعتی و سازمانی دارد، خودکارآمدی است. اما این سازه، کاستی‌هایی در حوزه‌های چیستی‌شناسی و تعریف مفهومی، معانی دلالت یافته نظری و دلالت‌های عملی و کاربستی دارد که زمینه بررسی انتقادی آن را تبیین می‌نماید. فلذا، هدف پژوهش حاضر، نقد مفهوم خودکارآمدی در نظریه یادگیری اجتماعی بندورا مبتنی بر رویکرد عاملیت انسانی است. پژوهش حاضر از نظر هدف، بنسیادی، از نظر رویکردِ پژوهشی، کیفی و از نظر نوع و ماهیت پژوهش، توصیفی از نوع تحلیلی- استنباطی است. روش گردآوری اطلاعات، مطالعه کتابخانه‌ای و ابزار پژوهش، فیش‌برداری بود. مواد و محتوای تحقیق، منابع دست اول و دست دوم مرتبط با دیدگاه نظریه‌پرداز در زمینه خودکارآمدی بود. محقق برای تحلیل داده‌های به دست آمده، از روش نقد مبتنی بر رویکرد تحلیلی از نوع خوانش دیدگاه نظریه‌پرداز استفاده کرد. یافته‌ها نشان داد که با شاخص قرار دادن رویکرد عاملیت انسانی، خودکارآمدی، هم دچار نابسندگی معنایی و مفهومی و هم ناسازواری در مبانی نظری و پژوهشی است. از این رو، محقق سازه کارآمدی روان‌شناختی را به عنوان مفهومی جامع‌تر و منطبق با رویکرد عاملیت انسانی، پیشنهاد داده است.

critique of the concept of self-efficacy in albert bandura's cognetive- social learning theory based on human agency

self-efficacy is one of the important psychological constructs that is widely used in the field of school and career counselling and industrial and organizational psychology. however, this structure has shortcomings in the fields of epistemology and conceptual definition, theoretically implied meanings, and practical and applied implications, which explains the context of its critical review. therefore, the aim of the current research is to criticize the concept of self-efficacy in bandura s social learning theory based on human agency. the current research is fundamental in terms of its purpose, qualitative in terms of its research approach, and descriptive of analytical-inferential type in terms of the type and nature of the research. the method of collecting information was library study and the research tool was surveying. the materials and content of the research were first-hand and second-hand sources related to the theorist s point of view in the field of self-efficacy. to analyze the obtained data, the researcher used the criticism method based on the analytical approach of reading the theorist s point of view. the findings showed that by putting the human agency approach as an index, self-efficacy has both semantic and conceptual inadequacy and inconsistency in theoretical and research bases. therefore, the researcher has proposed the structure of psychological efficiency as a more comprehensive concept and in accordance with the approach of human agency.