تئوری های بنیادی نهادی: رهیافت حل مسائل کلان ایران و کشورهای مسلمان

منظور از نهاد در این مقاله، واژه‌ای جامعه‌شناسی است و نباید با سایر معانی دیگر آن مانند: ارگان، سازمان و یا ساختمان‌های دولتی و حکومتی اشتباه گرفته شود. این پژوهش یک پژوهش بنیادی است. نهادها در شکل‌دهی و تاثیرگذاری که بر رفتار افراد و جوامع، نقشی کلیدی دارند. تئوری‌های نهادی چارچوبی برای تجزیه و تحلیل قوانین، ساختارها و شیوه‌های رسمی و غیررسمی ارائه می‌کنند که تمام تعاملات اجتماعی را هدایت کرده و نتایجی را شکل می‌دهد. فهمِ درست، عمیق و دقیقِ نهادی ابزاری برای دیدن درست مسائل و سپس حل و رفعِ ریشه‌ای مشکلاتِ جامعه ارائه می دهد. از این‌رو رویکرد بسیاری از علوم انسانی اعم از اقتصاد، سیاسی و ... در جامعه جهانی به سمت مطالعات نهادی در حال گسترش است.کشورِهای مسلمان از جمله تمدن ایران در ادوار مختلفِ زیستِ خود، نهادهای اجتماعی متنوعی متاثر از دین مبین اسلام و نیازهای فرهنگی و اجتماعی متاثر از سنت‌های پیشینیان و جغرافیای فلات ایران در درون خود ایجاد کرده‌بود و اگرچه این نهادها در دوران قاجار نقش چشم‌گیری در پیش برد جامعه داشتند اما همگی در دوران مدرن‌سازی بدون توجه و فهم از کارکردهای آن، در اواخر دوران قاجار و پهلوی اول به صورت کامل و یکباره برچیده یا غیرفعال شدند. این تغییر ناگهانی موجب پدید آمدن اشکالات بسیاری در بدنه جامعه، ایجاد کرد. در واقع همه مشکلات بنیادین ایران در حال حاضر ناشی از عدم پیوند مناسب دو پارادایمِ نهادهای مدرنیته و نهادهای پیشامدرنیته ایران است. درنتیجه درک، بینش و تسلط تئوری‌های بنیادین نهادی در جامعه هم‌چون عینکی در جهت دیدن و حل مشکلات جامعه عمل خواهد کرد.

institutional theories: approaches for resolving major issues in iran and muslim countries

in this article, the term institution specifically refers to a sociological concept, distinct from other meanings such as organization, government structures, or official bodies. institutions have a significant impact on shaping individual and societal behavior. accordingly, institutional theories provide a framework for analyzing the formal and informal laws, structures, and practices that govern social interactions and determine outcomes. a profound understanding of institutions serves as a crucial tool for effectively addressing and resolving societal problems at their roots. consequently, there is an increasing focus on institutional studies within various social sciences globally, including economics and politics. within the context of iran, an in-depth exploration of this subject is essential. muslim countries and iran s challenges arise not only from an insufficient examination of institutional roots but also from the clash and neglect of different institutional paradigms within the country. this conflict arises from the interaction of active and inactive institutions influenced by both modernized institutions and pre-modern iranian institutions. throughout its historical periods, iran, as a civilized nation, has developed a multitude of social institutions shaped by the revelations of islam, the cultural and social needs of its people, ancestral traditions, and its unique geographical features. although these institutions played a prominent role during the qajar era, they were, unfortunately, completely discarded during the late qajar and early pahlavi periods without due consideration or understanding of their functions, driven by misguided motives. this sudden and radical change within society has led to the emergence of numerous problems, contributing significantly to the challenges the country faces today. hence, a comprehensive grasp of foundational institutional theories within society serves as a lens through which these societal problems can be observed and ultimately addressed. by implementing such theories, it becomes possible to take practical steps towards realizing the ideals and principles set forth in the second phase of the islamic revolution.