نظریه‌پردازی در ساحت علوم­انسانی از نگاه مقام معظم رهبری

نظریه‌پردازی به‌عنوان منشا تحول در علوم در مقام نظر و درعین‌حال، به‌عنوان مرحله نخست تمدن‌سازی در مقام عمل، از دیدگاه مقام معظم رهبری دارای جایگاه ویژه‌ای است. در پژوهش حاضر به روش کیفی و با استفاده از روش داده‌بنیاد به این پرسش اساسی پاسخ داده می­شود که چگونه نظریه‌پردازی در جامعه علمی از دیدگاه مقام معظم رهبری محقق می­شود؟ بر همین اساس، داده‌ها در پژوهش حاضر، با بررسی بیانات رهبر انقلاب به‌صورت تمام شماری در فاصله سال‌های 1365 تا 1401 در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) جمع­آوری شده است. در این پژوهش، مقوله محوری نظریه­پردازی است که در بستر مراجعه به منابع اسلامی (قرآن، حدیث و نهج البلاغه) و متون اسلامی (نوشته‌های فقهی، نوشته‌های کلامی و نوشته‌های حِکمی) تحقق می­یابد. مقوله­­هایی چون شجاعت علمی، علمای دین و نظریه‌پردازان، نشاط علمی، نگاه متجددانه و نوآورانه و اصول و شیوه استنباط نیز به‌عنوان مقوله زمینه­ها و تقلید، تنبلی‌ها و سوءسیاست‌ها، ترجمه­گرایی، مونتاژ و التقاط نظریات و نظریه­پردازی‌های قلابی به‌عنوان مقوله­های مداخله­گر شناسایی شده­اند. راهبردها برای تحقق پیامد نظریه­پردازی؛ یعنی راه شکوفائی و خلاقیت، تحول و ارتقای علوم‌انسانی، تربیت نیروهای توانمند در این عرصه، طراحی برنامه‌های بلندمدت، اداره کشور، برنامه‌ریزی، پیشرفت کشور و مهار هرج‌ومرج فرهنگی، راهبردهایی چون رسانه، تربیت آزاداندیشی در مدارس و ترویج نظریه‌پردازی و تولید علم متشکل از مقوله­های «برگزاری کرسی­­های آزاداندیشی، نظریه‌پردازی، پاسخ‌ به‌ سوالات‌ و شبهات‌،‌ نقد و مناظره‌ در نظریه‌پردازی، فعالیت اساتید و دانشجویان و طلاب، تبدیل تولید نظریه و فکر به یک ارزش عمومی در حوزه و دانشگاه و تقدیر از نظریه‏سازان» است.

theorizing in the scope of humanities from the perspective of the supreme leader

theorizing as the source of change in science in terms of opinion and at the same time, as the first stage of civilization in terms of practice, has a special place from the supreme leader s point of view. in this paper, the fundamental question is answered by using the qualitative method and the grounded theory. based on this, the data in the present research has been collected through the review of the speeches of the leader of the revolution in the period between 1365 and 1401 in the information base of the office of preservation and publication of the works of hazrat ayatollah ali khamenei. according to the coding, the core category is theorizing which is realized in the context of referring to islamic sources (qur an, hadith, and nahj al-balagheh) and islamic texts (jurisprudence writings, theological writings, and wisdom writings) (causal conditions). categories include scientific courage, religious scholars and theoreticians, scientific vitality, modern and innovative views, principles and methods have been contexts and imitation, laziness and bad policies, translationism, montage, and eclecticism of ideas and theories, and counterfeit transactions have been identified as the intervening conditions. strategies to realize the consequences of theorizing- that is, the way of prosperity and creativity, transformation and promotion of humanities, training capable forces in this field, designing long-term plans, running the country, planning, progressing the country, and curbing cultural chaos- are such as media, free-thinking training in schools and promoting theorizing and science production consists of the categories of holding free thinking chairs, theorizing, answering questions and doubts, criticizing and debating in theorizing, the activity of professors and students, turning the production of theory and thought into a public value in the field and the university and appreciation of the theorists.