تدابیر و شگردهای نظامی امام علی(ع) در نهج‌البلاغه؛ سرمشقی برای جنگ‌های آینده

با پذیرش واقعیت جنگ به‌عنوان پدیده‌ای تاریخی و تکلیف شرعی، ضروری است تا به‌منظور حفظ سرمایه‌های انسانی و منابع حیاتی کشور در مقابل فتنه‌ها و تهدیدها دشمن از تدابیر و شگردهای نظامی به بهترین شکل بهره‌برداری شود؛ ضمن اینکه رکن اساسی اقتدار هر کشور در مسیر حفظ امنیت و ارتقای توان نظامی «مدیریت نظامی» است. لذا برای هدایت و مدیریت هر چه بهتر صحنه جنگ و کنترل نیروها در شرایط ویژه، می‌توان از راهبردها و شگردهایی بهره جست که ادامه جنگ را برای فرمانده و زیردستان آسان‌تر سازد. امام علی(ع) یکی از شخصیت‌هایی است که زندگی، گفتار و رفتارشان در عرصه‌های گوناگون و در تمامی اعصار الگویی راه‌گشاست. دوران خلافت امیرمومنان امام على(ع) (35 40 ق) با وقوع سه جنگ جمل، صفین و نهروان سپرى شد. با نگاهی به گفتار، رفتار و خط‌مشی امام علی(ع) در نهج‌البلاغه به وضوح ملاحظه می‌شود که ایشان در هدایت و رهبری این نبردها از تدابیر دفاعی و نظامی به بهترین شکل ممکن استفاده کرده‌ است. بدین‌ترتیب، مقاله حاضر به روش تحلیلی- توصیفی و با هدف شناسایی و الگوبرداری از تدابیر و راهبردهای نظامی ایشان در صحنه نبرد تدوین شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تدابیر برشمرده شده مختص به هیچ تاریخ و جغرافیایی نیست و در هر دوره با توجه به مقتضیات حاکم و شرایط موجود، کاربرد داشته و نقش بسزایی در کاهش تلفات و خسارت‌های احتمالی و در نتیجه تعیین سرنوشت جنگ‌های آینده خواهد داشت.