برآورد آهنگ لغزش پلیستوسن پایانی و هولوسن در امتداد گسل پایین دست دره تاگوس، پرتغال مرکزی

برآورد کمیت و الگوی دگرشکلی پویا در نواحی درون قاره ای با آهنگ دگرشکلی اندک همواره با چالش هایی روبرو است. پهنه پرتغال مرکزی، یکی از مناطق درون قاره ای است که دگرشکلی پویای آن با آهنگ دگرشکلی اندک، متاثر از همگرایی ورقه های اوراسیا و نوبیا است. یکی از مهمترین ساختارهای پویا در پهنه پرتغال مرکزی، در امتداد پایین دست دره تاگوس با راستای کلی شمال خاوری - جنوب باختری جای دارد. این گستره که به عنوان یکی از مراکز جمعیتی اصلی جنوب باختری ایبریا به شمار می-رود، میزبان رخداد چندین زمین‌لرزه دستگاهی و تاریخی با بزرگای متوسط و بزرگ بوده است. هر دو حاشیه خاوری و باختری این دره با گسل های راستالغز چپ بر پویا کنترل می شوند. هدف این مطالعه، بررسی ویژگی‌های ریخت زمین ساختی و برآورد آهنگ لغزش زمین شناختی سامانه گسلی خاوری در بازه زمانی کواترنری پایانی است. در این راستا، از داده های لایدار با قدرت تفکیک مکانی 5/0 متر، تصاویر orthophoto با اندازه پیکسل برابر با 20 سانتی متر، تصاویر و مدل توپوگرافی حاصل از برداشت پهپاد با اندازه پیکسل برابر با 5 سانتی متر، برداشت های میدانی، و سن یابی به روش لومینسانس نوری استفاده شده است. نتایج سن یابی و اندازه گیری جابه جایی چپ بر نشانگر های ریخت زمین ساختی در امتداد بخش مرکزی گسل، کمینه آهنگ لغزش را برابر با 17/0 میلی متر در سال پیشنهاد می دهد. از سوی دیگر، بررسی مقدار و الگوی جابه جایی جانبی نشانگرهای ریخت زمین ساختی دلالت بر رخداد زمین لرزه های پارینه با بزرگای حدود 7 mw دارد. بنابراین، گرچه این سامانه گسلی آهنگ لغزش بسیار اندکی را تجربه می-کند، اما توانایی تولید زمین لرزه های بزرگ با میانگین دوره بازگشت بسیار طولانی (بیش از 14 هزار سال) را داراست. سامانه گسلی پایین دست دره تاگوس، نمونه دیگری از ساختارهای پویا با آهنگ لغزش بسیار اندک است که ضرورت توجه جامعه متخصص و سیاست گذاران به حوزه خطر و خطرپذیری لرزه ای در گستره های درون قاره ای، همچون پهنه ایران زمین را بیش از پیش نمایان می-سازد.