مروری بر متابولیت‌های ثانویه در زرین گیاه

گیاهان گروه بزرگ و متنوعی از ترکیبات آلی به‌ نام متابولیت‌های ثانویه را تولید می‌کنند که توسط انسان به‌عنوان ترکیب دارویی مصرف می‌شوند. طبق برآوردهای صورت گرفته در سال‌های اخیر، ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فرآورده‌‌های آن‌هاست، همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. با توجه به اینکه بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت‌های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می‌شود، لذا متابولیت‌های ثانویه گیاهی از ارزش اقتصادی و همچنین ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردار هستند و سنتز شیمیایی این متابولیت‌ها معمولا پیچیده و پرهزینه می‌باشد. بنابراین تولید متابولیت‌ها با روش‌های مختلف زیست فناوری از جمله کشت سلولی گیاه، راه جایگزین سودمندی است. متابولیت‌های ثانویه گیاهی، ترکیباتی آلی هستند که مستقیما در رشد، نمو یا تولید مثل گیاه دخیل نیستند ولی برای بقاء زندگی سلولها ضروری‌اند. متابولیت‌های ثانویه دامنه وسیعی از مواد مانند ترپنوئیدها، آلکالوئید‌ها، تانن‌ها، رنگدانه‌ها، صمغ‌ها و ... است. کمیت و کیفیت این ترکیبات بسته به نوع گیاه، شرایط اکولوژیکی و مرحله رویشی گیاه منحصر به فرد و متفاوت است. کشت بافت گیاهی یکی از مهمترین تکنیک‌ها در راستای تولید صنعتی متابولیت‌های ثانویه است، زیرا پتانسیل تولید این مواد در شرایط طبیعی بسیار محدود می‌باشد. زرین گیاه یکی از گونه های دارویی و معطر از خانواده نعناعیان است که در ارتفاعات شمالی و شمال شرقی ایران یافت می‌شود. این گیاه به خاطر اسانس زیاد و ترکیبات دارویی موثر در داروسازی بسیار مورد توجه است. زرین گیاه بومی ایران محسوب می شود به علت شرایط خاص رویشگاه و برداشت بی‌‌رویه انسانی در خطر انقراض قرار دارد. بنابراین یافتن راهی مناسب جهت تکثیر و ازدیاد این گیاه می‌توان گام ارزشمندی برداشت.