مطالعه و مقایسه ویتامین‌های محلول در آب و چربی گیاه دارویی مریم گلی شکننده ((salvia macilenta تحت شرایط اقلیمی متفاوت استان کرمان

مقدمه: محیط تاثیر زیادی در کیفیت و کمیت مواد موثره گیاهان داروئی دارد. مهمترین عوامل تغییر در این زمینه نور، حرارت، میزان بارندگی و خواص شیمیایی و فیزیکی خاک است. تغییر شرایط اقلیمی، مواد موثره گیاهان را از نظر کمی و کیفی به شدت دستخوش تغییر قرار می‌دهد. گیاه مریم‌گلی (salvia) از خانواده lamiaceae از شناخته شده‌ترین گیاهان با اثرات درمانی متفاوت است. گیاهان دارویی بسترهای مهمی را برای سازگاری و دفاع در برابر عوامل محیطی تولید می‌کنند و در طب سنتی و افزودنی‌های صنعتی کاربرد دارند. از جمله مواد موثره در گیاهان می‌توان به ویتامین‌های محلول در آب و چربی اشاره کرد که در بسیاری از عملکردهای بیوشمیایی گیاهان و انسان نقش حیاتی دارند. هدف از این پژوهش، مقایسه‌ی ویتامین‌های محلول در چربی و آب گیاه salvia macilenta که از دو اقلیم متفاوت در استان کرمان (کهنوج و دهبکری) جمع اوری شده‌اند، می‌باشد. مواد و روش‌ها: گیاهان دارویی salvia macilenta از دو اقلیم متفاوت گرمسیری (شهرستان کهنوج) و سردسیری (مسیر جبال‌بارز- ده‌بکری) استان کرمان در مرحله گل‌دهی جمع‌آوری و شناسایی سیستماتیکی آنها انجام گرفت. جهت شناسایی کیفی ویتامین‌ها از hplc استفاده شد. نتایج: درگیاهان هر دو اقلیم دو ویتامین محلول در چربی شناسایی شد که در دهبکری α-tocopherol به میزان 77/2 و retinyl acetate به میزان 38/0 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک و در گیاهان کهنوج α-tocopherol به میزان 61/2 و retinyl acetate به میزان 37/0 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک بود. در بررسی ویتامین‌های محلول در آب، در هر دو اقلیم، هفت ویتامین شناسایی که در گیاهان دهبکری ascorbic acid به میزان 84/98، riboflavin به میزان 43/38، folic acid به میزان 50/18، pantothenic acid به میزان 43/11، thiamine به میزان 57/5، biotin به میزان 54/4 و niacin به میزان 39/3 میلی‌گرم در هر 100 گرم وزن خشک اندازه گیری و در گیاهان کهنوج ascorbic acid به میزان 29/119، riboflavin به میزان 97/47، folic acid به میزان 83/23، pantothenic acid به میزان 22/15، thiamine به میزان 24/8، biotin به میزان 07/6 و niacin به میزان 77/3 میلی‌گرم در هر 100 گرم وزن خشک بود. در هر دو اقلیم، ascorbic acid دارای بیشترین مقدار و niacin دارای کمترین مقدار بود. یافته‌های برجسته: مشخص شد ترکیب ویتامین‌های محلول در آب و چربی در هر دو اقلیم یکسان است اما از نظر مقدار با یکدیگر تفاوت داشتند. در بررسی ویتامین‌های محلول در چربی، در هر دو منطقه، α-tocopherol دارای بیشترین و retinyl acetate دارای کمترین مقدار بود، که تفاوت معنی‌داری بین دو منطقه با اقلیم متفاوت وجود نداشت. مقایسه ویتامین‌های محلول در آب در دو اقلیم نشان داد که ascorbic acid، thiamine، pantothenic acid، folic acid،biotin و riboflavin به‌طور معنی‌داری در گیاهان کهنوج بیشتر از دهبکری بود. نتیجه‌گیری: اقلیم سرد و کوهستانی دهبکری و اقلیم گرم کهنوج موجب اختلاف در میزان ویتامین‌های محلول در چربی و ویتامین‌های محلول در آب شده است و این نشان از تاثیر آب و هوا و شرایط محیطی بر روی میزان ویتامین‌ها است، اما تاثیری بر نوع ویتامین ها نداشت.