بررسی تاثیر تغییر اقلیم و فعالیت های انسانی بر ناایستایی خشکسالی

به دلیل پیچیدگی و تنوع خشکسالی (شامل خشکسالی های هواشناسی، هیدرولوژیکی، کشاورزی و اقتصادی- اجتماعی) شاخص های مختلفی، برای توصیف و ارزیابی کمی آن پیشنهاد شده است. وقوع تغییر اقلیم و مداخلات انسانی، رفتار متغیرهای آب و هواشناسی در سرتاسر جهان را دست‌خوش تغییرات زیادی کرده است. هدف مقاله حاضر آنست که ضمن تبیین انواع خشکسالی و مهمترین شاخص های آن در شرایط ایستا، ضرورت بررسی مساله ناایستایی متغیرهای آب و هواشناسی تشریح گردد. در ادامه، انواع مختلف ناایستایی در سیستم های منابع آب تبیین و در پایان، مهمترین عوامل محرک ناایستایی در وقوع خشکسالی تشریح می گردد. نتایج پیشینه پژوهش‌ها نشان می دهد که طی سال‌های اخیر، شدت و بزرگی پدیده های حدی (سیل، خشکسالی و موج گرمایی) و نیز خسارات جانی و مالی متعاقب آن افزایش یافته است. همچنین، عوامل ایجاد ناایستایی در سری های زمانی متغیرهای آب و هواشناسی به دو دسته محرک های طبیعی و انسانی قابل تفکیک هستند. تغییر اقلیم، گرمایش جهانی، تغییر الگوهای بارش، رژیم های دمایی و تبخیر و تعرق، کاهش رطوبت نسبی، افزایش سرعت باد، ذوب برف، یخچال‌های طبیعی، فوران‌ آتشفشانی، ذرات معلق در هوا و نیز الگوهای دور پیوند اقلیمی از مهمترین محرک های طبیعی محسوب می شوند. فعالیت‌های انسانی به عنوان محرک مصنوعی در وقوع خشکسالی شامل برداشت بی‌رویه منابع آب، توسعه صنعت و کشاورزی، دامپروری، تغییرکاربری/پوشش اراضی هستند که می‌توانند فرآیندهای هیدرولوژیکی را تغییر و بر ناایستایی خشکسالی تاثیرگذار باشند. نتایج کلی مرور این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در نظر گرفتن عوامل ناایستایی در شاخص های خشکسالی، باعث پایش دقیق تر ویژگی‌های خشکسالی می شود.