فعلِ سببی ساختواژی در زبان‌ ها و گویش‌ های ایرانی (حفظ وند ‌سببی ‌سازِ باستانی در برخی گویش‌ های نو ایرانی)

در نوشتار حاضر ساختِ سببی ساختواژی از طریق افزودن تک‌واژِ حال‌سببی‌ساز ǣːn به ستاک حال فعل در گویش‌های کردی، تالشی، تاتی، گورانی، زازاکی، اورامانی و بلوچی بررسی شده است، از نظر تاریخی در دوره‌ میانه کاربرد این پسوند به‌صورت تک‌واژ در ساخت فعل سببی رواج داشت. در این مقاله مشخص شد که پسوند سببی‌سازِ ǣːn (ایرانی باستان*aja na ) که به‌صورت تک‌واژ در زبان های ایرانی میانه‌ غربی با افزوده شدن به ستاک حال تشکیل ماده‌ سببی می‌داد، در کردی و بلوچی به‌شکلِ ǣːn محفوظ مانده است و از طریق پیوستن به ستاک حال فعل، تشکیل ستاک حال سببی می‌دهد. واژه‌هایی که با نشانه‌ ستاره * مشخص شده‌اند، شکل‌های بازسازی شده و یا فرضی‌ هستند. داده‌های تحقیق در این جستار، از روشِ مصاحبه با گویشوران بومیِ گویش‌های مورد نظر و شمّ زبانی نگارنده به‌عنوان گویشورِ بومی یکی از گویش‌های مذکور و منابع مکتوب جمع‌آوری شده است. داده‌ها در ابتدا از منابع مکتوب و گفتار گویشوران استخراج و طبقه‌بندی شدند و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این نوشتار خاستگاه ماده سببی‌ساز ǣːn در گویش‌های مورد بررسی مشخص شد و هم‌چنین مشخص شد که وند سببی‌‌ساز باستانی ǣːn در کردی و بلوچی عیناً محفوظ مانده است.

morphological causative verb in iranian languages & dialects (old present causer affix in some of new iranian dialects)

the present article deals with the morphological causative verb by adding present causer morpheme ǣːn to the present stem of verb in kurdish, tati, taleshi zazaki, awroman and baluchi dialects. historically, in middle iranian period this suffix used in causative verb construction. in this article we show that causer suffix ǣːn (oir. *aja na ) which composes causative present stem as morpheme by adding to present stem in middle western iranian has been survived in kurdish and baluchi dialects as ǣːn and compose causative present stem by adding to the present stem of intransitive verb. the research data in this article has been gathered by interviews with mentioned dialects native informants. moreover, the author is the informant of one of the dialects and also some written sources have been used. at first data extracted from written sources and dialogues of informants and then analyzed. in this article the origin of the causer affix ǣːn in the studied dialects was determined, and also it was found that the old causer affix ǣːn has been survived in kurdish and baluchi dialects.