مقایسۀ تطبیقی ساختار فضایی معماری آرامگاهی ایران و هند مبتنی‌بر تئوری نحو فضا (مطالعۀ موردی: آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی ماهان و مشتاق علیشاه کرمان؛ تاج‌محل و آرامگاه همایون در ‌دهلی)

آرامگاه‌ها ازجمله فضاهای فاخر و مرتبط با معماری دینی و مذهبی هستند که بعد از مساجد، در بسیاری از کشورهای دنیا به‌ویژه شبه‌قاره و فلات مرکزی آسیا برای مردم اهمیت بسزایی دارند. ازآنجاکه آرامگاه‌ها در نقاط مختلف دنیا هریک براساس نحو فضایی و عوامل گوناگونی بنا شده‌اند؛ بنابراین پرداختن به نحو فضایی این‌گونه از بناها اهمیت بسیاری دارد. پژوهش حاضر به بررسی ساختار فضایی باغ‌مزارهای ایران و هند می‌پردازد تا ساختار فضایی هریک از فضاهای آرامگاه‌های بررسی‌شده را با محوریت نحو فضا به‌گونه‌ای به نمایش گذارد تا تفاوت‌ها و شباهات‌های فضایی هر آرامگاه مشخص شود. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی و به همراه استدلال منطقی است. در راستای تکمیل پژوهش، با بررسی دقیق معماری آرامگاه‌های مذکور، پلان هر آرامگاه به‌صورت جداگانه در نرم‌افزار اسپیس سینتکس تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که در بخش فضای باز (حیاط) در هر چهار نمونۀ‌ بررسی‌شده، قوی‌ترین میزان ارتباط فضایی در فضای باز به وجود آمده است که بیشترین نمونۀ ارتباط در این فضا، به‌ترتیب در آرامگاه‌های شاه نعمت‌الله ولی و همایون دیده شد. همچنین مشخص شد که شاخص کلی عمق در فضاهای آرامگاه‌های هندی بیشتر از آرامگاه‌های ایران است. درواقع معماران هندی در احداث بنا توجه ویژه‌ای به میزان محرمیت فضایی داشته‌اند. همچنین ازلحاظ شاخص میزان هم‌پیوندی، گفتنی است که معماران هندی در ترکیب سلسله‌مراتب فضایی در آرامگاه‌های هند، بیشترین میزان هم‌پیوندی را در کل مجموعۀ مدنظر داشته‌اند، مانند آرامگاه تاج محل و به دلیل اهمیت بالای ایجاد یکپارچگی و پیوستگی، آرامگاه و فضاهای وابسته به آن به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که از یکدیگر جدا نباشند.

comparison of the spatial structure of iranian and indian tomb architecture based on the theory of space syntax (case study: tomb of shah nematullah vali mahan and mushtaq alisha of kerman; taj mahal and humayun tomb in delhi)

tombs are among the magnificent spaces associated with religious architecture that after mosques in many countries, especially the subcontinent and the central asian plateau are of great importance to people, because tombs in different parts of the world each of them is based on spatial syntax and various factors, so dealing with the spatial syntax of this type of building is extremely important. for this reason, the present study examines the spatial structure of the tombs of iran and india, in order to show the spatial structure of each of the spaces of the studied tombs with a focus on the syntax of the space in such a way that the spatial differences and similarities of each the tomb should be identified. the method of the present study is descriptive-analytical and with logical reasoning. in order to complete the research, by carefully studying the architecture of the tombs, the plan of each tomb was analyzed separately in space syntax software. dadkeh, in the open space (courtyard) in all 4 samples studied, the strongest amount of spatial communication in the open space has occurred that the most examples of outdoor communication was seen in the tombs of shah nematullah vali and homayoun, respectively, and the index the total depth in the spaces of indian tombs is more than iranian tombs. in fact, indian architects have paid special attention to the level of spatial privacy in the construction of the building. indians have considered the highest degree of interconnectedness in the whole complex, such as taj mahal tomb and due to special attention to most important and necessary spaces of the tomb and the spaces in this tomb are located in a way that has a high degree of unity and interconnectedness.