مطالعۀ تطبیقی ساختار فیزیکی زیگورات چغازنبیل ایران با هرم پلکانی جوزر مصر

سازه‌های باستانی ازجمله زیگورات‌ها و اهرام در تمام دنیا پراکنده شده‌، به تکامل رسیده و به یکی از نمادین‌ترین سازه‌های باستانی تبدیل شده است. زیگورات چغازنبیل در ایران و هرم جوزر در مصر هر دو از بناهای مهم تاریخی سرزمین خود هستند؛ زیرا زیگورات چغازنبیل یکی از قدیمی‌ترین بناهای مذهبی ایران باستان و هرم جوزر اولین مقبرۀ هرمی‌شکل مصر باستان است. این دو بنا با داشتن کاربری‌های متفاوت، کالبد مشابهی به‌صورت هرم پلکانی دارند. این نوشتار درصدد است از منابع معتبر تاریخی به مقایسۀ تطبیقی ساختار کالبدی این دو سازۀ باستانی بپردازد. این پژوهش کیفی است و با استفاده از روش تفسیری تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی به گردآوری اطلاعات پرداخته است. بر این اساس، زیگورات چغازنبیل و هرم جوزر در زمینه‌های تناسبات، خاستگاه ریاضی و محاسبه، جهت‌گیری، کانسپت کوه، کانسپت هرم پلکانی و اسطوره‌شناسی در دو تمدن مقایسه شده است. مقایسۀ تطبیقی بین این دو بنا نشان می‌دهد با وجود فاصلۀ جغرافیایی بین دو بنا (1665 کیلومتر)، فاصلۀ زمانی بین ساخت دو بنا (1380 سال) و کاربری متفاوت آن دو (عبادتگاه، مقبره)، به‌لحاظ ساختار کالبدی شبیه به هم طراحی شده‌اند که در عقاید مذهبی این دو تمدن ریشه دارد. علاوه بر آن، یافته‌های این پژوهش رهیابی مستقیم آیین میترا در زیگورات چغازنبیل و رهیابی مستقیم عقاید مذهبی مصری‌های باستان به زندگی پس از مرگ در هرم جوزر و چگونگی پیدایش باور‌ها در معماری این دو تمدن کهن را نشان می‌دهد.

a comparative study of the physical structure of chogha zanbil ziggurat in iran with the stepped pyramid of djoser in egypt

ancient structures such as ziggurats and pyramids have been raised all over the world. they have evolved throughout history and are now considered among the most symbolic ancient buildings. chogha zanbil ziggurat in iran and the pyramid of djoser in egypt are both important historical monuments. chogha zanbil ziggurat is one of the oldest religious buildings of ancient iran and the pyramid of djoser is considered to be the first pyramidal tomb of ancient egypt. despite having different uses, these two buildings have a similar form: stepped pyramid. this paper compares the physical structure of these two ancient buildings using reliable historical sources. this study is qualitative and the required data were collected using the interpretative-historical methodology and the descriptive-analytical approach. chogha zanbil ziggurat and the pyramid of djoser have been compared in the following aspects: proportions, basis of mathematics and calculations, orientation, mountain concept, stepped pyramid concept and mythology of the two civilizations. the comparison showed that, despite their geographical distance (1,665 km), age difference (1,380 years) and different uses (temple vs. tomb) of the two buildings, their physical structures have been designed similarly. such similarity is rooted in the religious beliefs of the two civilizations. in addition, the findings pointed to the direct influence of mithraism in the structure of chogha zanbil ziggurat and the direct influence of the religious beliefs of the ancient egyptians about the afterlife in the structure of the pyramid of djoser and the representation of these beliefs in the architecture of the two ancient civilizations.