تجلی حکمت متعالیه در آثار و بناهای معماری ایرانی اسلامی‌ دورۀ صفوی (بقعۀ شیخ شهاب‌الدین اهری)

نگاهی اجمالی به تاریخ هنر و معماری اسلامی‌ نشان می‌‌دهد که تصوف و عرفان از دیرباز از مهم‌ترین جریان‌های فکری و معنوی تاثیر گذار در هنر و معماری ایرانی بوده‌اند. هدف پژوهش بررسی نحوۀ نمود و تاثیرگذاری یک جریان فکری مانند حکمت در آثار و بناهای معماری و یافتن ارتباط می‌ان این دو مقوله بوده و در واقع از حکمت و عرفان اسلامی‌ به مانند واسطه یا پلی برای فهم و تبیین معماری اسلامی‌ ایرانی استفاده می‌‌شود و این‌گونه امکان رسیدن به قسمتی از اصول و مبانی فکری و بنیان‌های معماری اسلامی‌ ‌ ایرانی فراهم می‌‌شود. روش کلی تحقیق در این پژوهش، کیفی ‌ ترکیبی بوده و در زمرۀ پژوهش‌های تفسیری ‌ تاریخی و توصیفی قرار می‌‌گیرد. داده‌های آن عمدتاً ازطریق مشاهده و مطالعات آرشیوی (اسنادی و کتابخانه‌ای) به دست آمده است. دستورالعمل‌های پژوهشی ازطریق تحلیل اطلاعات جمع‌آوری‌شده تدوین می‌شود. نتایج حاصل از پژوهش حاضر برمبنای نظرات ملاصدرا حاکی از آن است که معماری دربردارندۀ دو بعد وجود و ماهیت است. بعد ماهیت پاسخ‌گوی نیازهای مادی و بعد وجود آن، حقیقتی است که در خود آثار معماری نهفته شده است. با توجه به اصل اصالت وجود ملاصدرا می‌‌توان اذعان داشت که در معماری اصالت با بعد وجودی خواهد بود و اصل حرکت جوهری، تعالی را از ماده تا معنا براساس مبانی معنوی در قالب رموز سوق می‌‌دهد که این تعالی قابل تشکیک خواهد بود؛ لذا می‌‌توان با استفاده از مبانی فکری ملاصدرا، به اصولی برای رسیدن به تعالی، در معماری معاصر ایرانی دست یافت.

manifestation of transcendental wisdom in iranian-islamic architectural works and buildings of the safavid period (the place of sheikh shahabuddin ahri)

a brief look at the history of islamic architecture shows that sufism and mysticism have long been one of the most important intellectual and spiritual currents influencing iranian art and architecture. the purpose of the research is to investigate the way and influence of thought flow such as wisdom on architectural works and buildings and to find the connection between these two categories and in fact islamic wisdom and mysticism is used as a mediator or a bridge to understand and explain islamic-iranian architecture. in this way, it is possible to reach a part of the intellectual principles and foundations of islamic-iranian architecture. the general research method this research is qualitative-combined and it included interpretative-historical and descriptive researches. its data has been obtained mainly through observation and archival studies (documents and libraries). research guidelines are compiled through the analysis of collected information. the results of the current research, based on mulla sadra’s opinions, indicate that architecture includes two dimensions of existence and nature. beyond the nature of responding to material needs and beyond its existence is the truth hidden in the architectural works themselves. according to the originality of mullah sadra’s existence, it can be acknowledged that in architecture, originality will have a dimension of existence and the principle essential movement leads to excellence from matter to meaning based on spiritual foundations in the form of symbols, which is questionable. therefore, by using the intellectual foundations of mulla sadra, we can achieve principles to achieve excellence in contemporary iranian architecture.