بازخوانی وجوه اشتراک و افتراق بین اندیشۀ ایرانشهر و شهر ایرانی اسلامی

اصول، قواعد و الگوهای انتظام‌‌‌بخش در شهر ایرانی _ اسلامی، همواره یکی از دغدغه‌‌‌های شهرسازی در ایران است. انتظام شهر ایرانی  اسلامی در هماهنگی و اشتراک گفتمانی ایران و اسلام در شهر است؛ به‌طوری که شهر برپایۀ اصولی شکل گیرد که برگرفته از تعالیم اسلامی بوده و همچنین از جهان‌بینی و فرهنگ جامعۀ ایرانی تاثیرپذیر باشد. هویت حاصلۀ این شهر مبین این امر است که عمل به قوانین و احکام شریعت در کنار حکمت ایرانی زندگی در شهری را رقم می‌زند که راه رسیدن به سعادت و آرامش را برای ساکنانش فراهم کرده است. پس از پذیرفتن این امر که شهر ایرانی اسلامی تجلی کالبدی حکمت ایرانی در چهارچوب مبانی و اصول اسلامی است، تنها نکتۀ مبهم در این میان، روشن‌نبودن نسبت و چگونگی رابطه بین اندیشۀ ایرانشهری و شهر ایرانی اسلامی و شاخص‌های این دو مفهوم است. پژوهش حاضر درصدد است با بررسی اشتراک و افتراق میان این دو، از راه بررسی شهر های ایرانی دو دورۀ تاریخی قبل و بعد از اسلام با روش توصیفی  تحلیلی و تحلیل محتوای متون با رویکرد کیفی و شیوه‌های مطالعۀ اسنادی و کتابخانه‌ای سهم هریک از این دو را مشخص کند و شاخص‌ترین اشتراکات را بیان دارد تا بتوان به چهارچوبی در این زمینه دست یافت. نتایج این پژوهش مهم‌ترین افتراق این دو رویکرد را اندیشۀ ایرانشهری مبتنی‌بر الگوی شهریاری و پادشاهی قلمروی ایرانیان بیان کرده است؛ اما مبانی شهر اسلامی بر اعتقادات، احکام و اخلاق اسلامی استوار است. همچنین ایرانشهر در قلمرو جغرافیا، مناطق و شهرهای ایران در دوره‌‌های قبل و بعد از اسلام بوده و ‌بر فرهنگ ایرانی اسلامی مبتنی است. در شهر ایرانی اسلامی نیز ضمن تاثیرپذیری از فرهنگ اسلامی و امتزاج آن با ویژگی‌های بومی مناطق مختلف، سبک‌ها و الگوهای گوناگونی در ابعاد مختلف خلق شده است.

redefinition the commonalities and differences between iranshahr thought and the iranian-islamic city

principles, rules and patterns of regulation in the iranian-islamic city is always one of the concerns of urban planning in iran. it is one of the islamic teachings and is also influenced by the worldview and culture of the iranian society. the resulting identity of this city shows that following the laws and rules of sharia along with iranian wisdom can determine life in a city that has provided the way to happiness and peace for its residents. after accepting that the iranian-islamic city is the physical manifestation of iranian wisdom within the framework of islamic principles, the only ambiguous point is the unclear relationship between iranshahri thought and the iranian-islamic city and the characteristics of these two concepts. the present study seeks to investigate the commonalities and differences between the two by examining the iranian cities of the two historical periods before and after islam by descriptive-analytical method and content analysis of texts with a qualitative approach and documentary and library study methods. identify these two and express the most significant commonalities in order to achieve a framework in this area. the results of this study show that the most important difference between these two approaches is that the idea of iranshahri is based on the pattern of shahriari and the kingdom of the iranian territory, but the foundations of the islamic city are based on islamic beliefs, rules and ethics. iranshahr is also in the geography and regions and cities of iran in the pre-islamic and post-islamic periods and is based on iranian-islamic culture. in the iranian-islamic city, while being influenced by islamic culture and mixing it with the local characteristics of different regions, different styles and patterns have been created in different dimensions.