راهبردهای مفهومی در راستای تحقق محلۀ مطلوب از منظر اسلام

مفهوم محله طی دو قرن اخیر دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شده و از پدیده‌ای ازپیش‌طراحی‌نشده، که غالباً مبتنی‌بر نظمی ارگانیک و نتایج آزمون و خطای چندهزارسالۀ بشر و مظهر کالبدی ساختار منسجم اجتماعی بود، به ماهیتی با الگوهایی تحمیلی از جانب برنامه‌ریزان و طراحان شهری مبدل شد. در ارائۀ این الگوها، به‌دلیل نگاه انحصاری و غیرجامع خالقان آن‌ها، تنها به یک یا چند مولفۀ محدود و فارغ از تفاوت‌های زمینه‌ای توجه شده است. این نگاه حصری، طیفی از مشکلات را برای زیست‌ شهری به ارمغان آورده است. این پژوهش درصدد است با شناسایی جامع ابعاد سازندۀ مفهوم محله، بستری را برای ارائۀ الگوی یک محله (محلۀ مطلوب از منظر اسلام) فراهم آورد. در این راستا، ابتدا با رویکردی تفسیری تحلیلی به شناخت مفهوم محله و نحوۀ دگرگونی آن طی دو سدۀ گذشته پرداخته می‌شود. سپس با بهره‌گیری از روش استدلال منطقی، ضمن بررسی معیارهایی که نظریه‌پردازان برای مطلوبیت محله ذکر کرده‌اند، ابعاد دخیل در ارائۀ یک الگوی محله شناسایی می‌شود. در ادامه و برای زمینه‌سازی تحقق الگوی محلۀ مطلوب از منظر اسلام، به شناخت این مولفه‌ها از خلال مصاحبه‌های باز و نیمه‌ساختاریافته با خبرگان این حوزه پرداخته می‌شود. پس از رسیدن به اشباع نظری، کدگذاری و ساختاریابی بر روی مصاحبه‌ها انجام شد و درنهایت راهبردهایی مفهومی در ذیل هشت بعد (ریخت‌شناسی، اجتماعی، عملکردی، بصری، ادراکی، زیست‌محیطی، اقتصادی و زمانی) استخراج و ارائه شد که می‌توانند زمینه‌ساز تحقق این مفهوم در جغرافیای گستردۀ جهان اسلام و مبتنی‌بر شرایط زمینه‌ای در هر نقطه باشد.

conceptual strategies due to realize the desired neighborhood from the perspective of islam

the concept of the neighborhood has undergone many transformations during the last two centuries, and from an unplanned phenomenon, which was often based on an organic order and the results of several thousand years of human trial and error and a physical manifestation of a coherent social structure, to a ; it was transformed by patterns imposed by urban planners and designers. in the presentation of these models, due to the exclusive and non-comprehensive view of their creators, only one or more limited components have been paid attention to, regardless of contextual differences. this limited view has brought a range of problems to urban life. this research aims to provide a platform for presenting the model of a neighborhood (desirable neighborhood from the perspective of islam) by comprehensively identifying the constructive dimensions of the neighborhood concept. in this regard, firstly, with an interpretative-analytical approach, the concept of neighborhood and its transformation during the past two centuries are discussed. then, by using the method of logical reasoning, while examining the criteria mentioned by theorists for the desirability of the neighborhood, the dimensions involved in presenting a neighborhood model are identified. in the following, in order to lay the groundwork for the realization of the desirable neighborhood model from the perspective of islam, these components will be identified through open and semi-structured interviews with experts in this field. after reaching theoretical saturation; coding and structuring are done on the interviews and finally, conceptual strategies under 8 dimensions (morphological, social, functional, visual, perceptual, environmental, economic and temporal) are extracted and presented, which can the basis for the realization of this concept in the vast geography of the islamic world and based on the background conditions in each place.