بررسی تطبیقی هندسۀ حیاط مرکزی در معماری خانه‌های بومی شیراز

معماری تاریخی ایران از نمونه‏های بارز معماری بومی در جهان است. حیاط ‏‏مرکزی، که نشان‏دهندۀ الگوی بسیار کهن در ساخت خانه‏ های ایرانی است، در شهرهای ایران به‌طور چشمگیری دیده می‌شود. شیراز یکی از شهرهای تاریخی ایران است که بافت تاریخی با آثار معماری ارزشمندی از دوران زندیه و قاجار در آن برجای مانده است. قوام ‏الملک‌ها، مشیرالملک‌ها، ایل‌بیگی‏ ها و اعیانی همچون نصیرالملک‌ها از خاندان‏ های بانفوذ شیراز در دورۀ‏ قاجار و معاصر به‌شمار می‌روند که آثاری مانند خانه‏ های فروغ ‏الملک، نصیرالملک، زینت‏ الملک جزو بناهای باارزش این خاندان است. در این پژوهش، خانه‏ های بومی با قدمتی دویست‌ساله در محله‏ های تاریخی شهر شیراز بررسی شده‌اند که هندسۀ حیاط در آن‌ها تاثیر بسزایی در ایجاد نظم فضایی داشته است. هدف از این پژوهش بررسی تناسبات، اجزای حیاط ‏مرکزی و استفاده از آن‌ها در مناطق نیمه گرم و خشک مانند شیراز است. ماهیت پژوهش کیفی و از نوع تحلیل محتوا است که با جمع‌آوری داده ‏ها به‌صورت برداشت میدانی، مشاهدات، مطالعات کتابخانه ‏ای و قیاس تطبیقی صورت گرفته است. با توجه به موضوع پژوهش، داده‌های به‌دست‌آمده تجزیه و تحلیل شده و نتایج آن در قالب مولفه ‏هایی برای معماری حیاط در خانه‏ های معاصر بیان شده است.

a comparative study of the geometry of the central courtyard in the architecture of vernacular houses in shiraz

the historical architecture of iran is one of the prominent examples of vernacular architecture in the world. the central courtyard, which represents an ancient pattern in the construction of iranian houses, has been used significantly in different cities of iran, and its frequent use has contributed to the country’s vernacular architectural features. shiraz is one of the historical cities of iran, where the historical context with valuable architectural works from the zand and qajar periods have been left. the qavam al-mulks, mushir al-mulks, il begis, and nobles such as nasir al-mulks families are considered to be one of the influential families of shiraz in the qajar and contemporary eras, whose works such as the houses of forough al-mulk, nasir al-mulk, zinat al-mulk, are among the valuable buildings of this family. in this research, two-hundred-year-old vernacular houses located in historic neighborhoods in shiraz city have been studied, in which the geometry of the yard has played a significant role in creating spatial order. this research aims to investigate the central courtyard’s proportions, geometry, and components and their use in semi-hot and dry areas such as shiraz. the nature of the present research is qualitative. it has been carried out by a combined research method, including descriptive-analytical, which has been carried out using methods and data collection in the form of field sampling, observations, library studies, and comparative comparison. according to the research topic, the obtained data has been analyzed, and the results of the analysis are expressed in the form of components for the architecture of the yard in contemporary houses.