تحلیل سلسله‌مراتب حرکتی در مجموعۀ آرامگاه احمد جام تربت جام خراسان رضوی

یکنواختی فضای معماری عمر بنا را کوتاه، غیرکاربردی و در مخاطبان احساس نارضایتی ایجاد می‌کند . شناسایی عوامل ایجادکنندۀ سلسله‌مراتب حرکتی در بنا در پیشبرد و تنوع فضایی نقش موثری دارد. مفاهیم سلسله‌مراتب  حرکت پیوسته در فلسفه ایران مطرح بوده است. حال این سوال مطرح می‌شود که بنای آرامگاه عارفی مانند شیخ احمد جام سیر تغییرات سلسله‌مراتب حرکتی و پیوند آن با مفاهیم حرکت و سلسله‌مراتب در مفاهیم فلسفی ایران چگونه بوده است. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی تحلیلی و جمع‌آوری داده‌ها ازطریق مطالعۀ کتابخانه‌ای و اسنادی انجام شده است. یافته‌های پژوهش سلسله‌مراتب حرکتی در هفت اصل و هریک از این مراحل، در چهار مرتبۀ حرکتی برای آرامگاه دسته‌بندی شدند و مشخص شد که حرکت فیزیکی تا معنایی باید در هر مرحله انجام شود تا ذهن انسان برای صعود به مرحلۀ بالاتر آماده شود. مبانی نظری تحقیق در چهار عامل معماری، شامل 1. عملکرد؛ 2. معنایی (تزئینات، تناسبات، نمادسازی)؛ 3. بصری (نور و سایه، اختلاف سطح، ریتم)؛ 4. فیزیکی (هندسه، محور، توالی) دسته‌بندی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که حضور سلسله‌مراتب حرکتی در مجموعۀ آرامگاه، موجب شکل‌گیری این مجموعه در پس ایده‌های معمارانۀ این بنا در شهر و ترغیب مخاطبان به حضور در آرامگاه است.

analysis of movement hierarchy in the tomb complex of ahmed jam torbat jam khorasan razavi

at the same time, the architectural space creates a feeling of dissatisfaction in the audience, which leads to people leaving the space and unwillingness to attend. identifying the factors that create the movement hierarchy in the building has an effective role in advancing and spatial diversity. these concepts (hierarchy and movement) have been discussed in iranian philosophy and mysticism. now this question is raised that the tomb building of a mystic like sheikh ahmad jam has been in the process of changes in the series of movement levels and its connection with the concepts of movement and hierarchy in the philosophical concepts of iran. the following article is descriptive-analytical and data collection was done through library and document study. the findings of the movement hierarchy research were categorized into 7 principles and each of these stages into 4 movement orders for the tomb, and it was shown that physical to meaningful movement should take place in each stage so that the human mind can be prepared to climb to a higher stage. the theoretical bases of the research were categorized into four architectural factors, including functional, semantic (decorations, proportions, symbolism), visual (light, surface difference, rhythm) and physical (geometry, axis, sequence). the results of the research showed that the presence of movement hierarchy in the complex causes the formation of this complex behind the architectural ideas of this building in the city and promotes the audience to attend the cemetery.