بازاندیشی نظریه نحو فضا در تحلیل ساختار فضایی خانه‌های درونگرا در دوران قاجار

ساختار فضایی خانه‌های ایرانی، به‌رغم تفاوت‌های مکانی، دارای ویژگی‌های کالبدی یکسانی هستند. در طول تاریخ، عوامل مختلفی بر شکل‌دهی عناصر کالبدی خانه‌ها تاثیر داشتند که اقلیم، فرهنگ، اقتصاد از مهم‌ترین آن هستند. این پژوهش به دنبال تحلیل ساختار فضایی خانه‌های درون‌گرا دوران قاجار با رویکرد نحو فضا بوده تا میزان تاثیرپذیری معیارهای محرمیت، هندسه، سلسله مراتب، جهت‌گیری و ترکیب‌بندی را شناسایی کند. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و جمع‌آوری مطالب به روش کتابخانه‌ای و مشاهده میدانی انجام شده‌است. در فرآیند تحلیل، چهار خانه قاجاری با کالبد حیاط مرکزی در شهرهای شاخص اقلیم‌های چهارگانه ایران انتخاب شدند تا از طریق آنالیز نمودارهای حاصل از گراف دسترسی داده‌ها و تحلیل قیاسی، نقش اقلیم، فرهنگ و اقتصاد در شاخصه‌های کالبد معماری مشخص شود. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که در کالبد حیاط مرکزی به دلیل رعایت محرمیت، قسمت خصوصی نسبت به ورودی بیشترین فاصله را دارد. هندسه پلان محورگرا بوده و وجود سلسله مراتب فضایی در بخش ورودی به سیرکلاسیون طبیعی داخل خانه یاری رسانده‌است. جهت‌گیری در اقلیم‌های مرطوب سمت باد محلی بوده که به تهویه کمک کرده و در اقلیم‌های گرم‌وخشک و سردوکوهستانی به سمت جنوب بوده تا قسمت‌های اصلی خانه در زمستان‌ با نور خورشید گرم شوند. ترکیب‌بندی نیز در نمونه‌های  بررسی شده در کمال خود بوده و در عناصر جزئی آن از مصالح بومی استفاده می‌شده‌است.

rethinking the theory of space syntax in the analysis of the spatial structure of introverted houses in the qajar era

the spatial structure of iranian houses, despite the spatial differences, have the same physical characteristics. throughout history, various factors had an impact on the formation of the physical elements of houses, climate, culture, and economy being the most important. this research aims to analyze the spatial structure of the introverted houses of the qajar era with the approach of space syntax in order to identify the effectiveness of the criteria of privacy, geometry, hierarchy, orientation and composition. the research method in this study is descriptive and analytical, and the collection of materials was done by library method and field observation. in the process of analysis, four qajar houses with a central courtyard form were selected in the cities of the four climates of iran, in order to determine the role of climate, culture and economy in the characteristics of the architectural body through the analysis of the graphs obtained from the data access graph and comparative analysis. the results of the research indicated that in the form of the central courtyard, due to privacy, the private part is the farthest from the entrance. the geometry of the plan is axial and the existence of spatial hierarchy in the entrance part has helped the natural circulation inside the house. in humid climates, the orientation is towards the local wind, which helps ventilation, and in hot, dry and cold mountainous climates, it is towards the south, so that the main parts of the house are warmed by sunlight in winter. the composition is also perfect in the examined samples and local materials are used in its partial elements.