تبیین اصول نگرش به مکان در آثار تاریخی باستانی شهر دامغان (مطالعه‌پژوهی مسجد تاریخانۀ دامغان)

ادراک معمارانه از مکانمندی مساجد تاریخی، به‏عنوان بستری برای ایجاد برهم‏کنش و ادراک راحتی انسان، موجب ازبین‏رفتن احساس تنهایی و غم و اندوه در زائر می‏شود و به دنبال خود ارزش‏های تاریخی، هویتی و فرهنگی مساجد را هویدا می‏سازد. هدف از انجام این پژوهش تبیین اصول نگرش به مکان در مسجد تاریخانۀ دامغان بر اساس عناصر کالبدی است و فرضیۀ مطرح در نیل به این هدف آن است که میان اصول نگرش مکان و مکانمندی مسجد تاریخانۀ دامغان، به‏واسطۀ عناصر کالبدی، ارتباطی مستقیم برقرار است. در این پژوهش، با استفاده از روش تحقیق کیفی از نوع روش‏پژوهی، با استفاده از راهکار ترکیبی و گردآوری اطلاعات به‏صورت مطالعات کتابخانه‏ای و میدانی، این نتیجه به‏دست آمده است که اصول نگرش به مکان از طریق عناصر کالبدی اصلی‏ترین اصول معمارانه‏ای است که در مسجد تاریخانۀ دامغان رخ داده است و مکانمندی این مسجد بر نمود مفهوم نگرش مکان افزوده است. ازاین‏رو، در راستای تجلی مفهوم اصول نگرش به مکان و ادراک آن، در حالت کلی می‏توان بیان نمود که عناصر کالبدی، هندسه، تناسبات، نور و تزیینات از اصلی‏ترین معمارانه‏های این مسجد است؛ ضمن آن‏که هویتمندی در این مسجد در قالب القا و نمود مفهوم نگرش مکان و به ‏واسطۀ کاربری و قدمت بنا همراه با مصالح بوم‏آورد به‏کاررفته و عنصر شاخص مناره، به‏خوبی به نمایش گذاشته شده است. مسجد تاریخانۀ دامغان بنایی استعاری با عناصر سنتی ازجمله پوشش طاق آهنگ و طاق ضربی و مصالح بوم‏آورد خشتی است و بدین طریق موجب برانگیختن خاطرات گذشته، احساس هویت مکانی و تجربۀ عمیق در مخاطب می‏شود.

explaining the principles of attitude to place in the ancient historical monuments of damghan (a study of the tarikhaneh mosque of damghan)

architectural perception of the location of historic mosques as a platform for the organization of interaction and perception of human comfort can eliminate the feeling of loneliness, sadness, and grief of the pilgrim and consequently reveals the historical, identity, and cultural values ​​of mosques. this study aims to explain the principles of attitude to place in the tarikhaneh mosque of damghan based on physical elements. the hypothesis to achieve this goal is that there is a direct relationship between the principles of attitude and the location of the tarikhaneh mosque of damghan through physical elements. therefore, the present study, using a qualitative research method, combined solution and data collection method in the form of library and field studies, concluded that in the tarikhaneh mosque of damghan. principles of attitude to place through physical elements are the main architectural principles that have occurred in this mosque, and the location of this mosque has added to the concept of place attitude. therefore, to manifest the concept of the principles of attitude to place and its perception, it can be said that the physical elements, geometry, proportions, light, and decoration are the central architecture of this mosque. in addition, the identity of this mosque on the induction and expression of the concept of &place attitude& due to the use and antiquity of the building has been used with eco-friendly materials, and the index element of the minaret is well represented. the tarikhaneh mosque of damghan has been a symbolic building with traditional features, including the cover of the song arch and the percussion arch and eco-friendly brick materials, and thus cause and evoke memories of the past, a sense of spatial identity, and deep experience in the audience.