الگویی برای تحلیل جایگاه تزیینات در خانۀ سنتی ایرانی

گذار از خانۀ سنتی به آپارتمان امروزی بر تمامی وجوه کیفی خانه در سطوح کالبد، عملکرد، ساختار، معنا و فرهنگ معیشت موثر بوده ‏است. تزیینات در کالبد خانه نیز دستخوش دگرگونی‌ شده است و امروزه به‌عنوان عاملی الحاقی و با هدف زیبایی ظاهری به اثر معماری افزوده می‏شود. این در حالی است که بنابر اصل پرهیز از بیهودگی و مردم‏واری در معماری سنتی، تزیینات علاوه‌بر جنبه‏های زیبایی‏شناسانه از قابلیت‏های عملکردی، ساختاری، معنایی و فرهنگی برخوردار است و در دو سطح درونی و بیرونی با زمینۀ خود ارتباط برقرار می‌کند. این ارتباط چندلایه، ضمن پرهیز از بیهودگی و تبدیل تزیینات به هنر کاربردی، بستری برای عدم فرسایش زمانی اثر فراهم می‏کند. بنابراین، لازم است مطالعات دقیق‏تری پیرامون این قابلیت‏های چندگانه و بازنگری در جایگاه تزیینات در معماری امروز صورت گیرد. هدف از این پژوهش طراحی الگویی برای تحلیل جایگاه تزیینات در خانۀ ایرانی است که به جستاری دقیق‏تر در سطوح گوناگون این مفهوم خواهد انجامید. پرسش اصلی این است که تزیینات، به‌منزلۀ نمود بیرونی، تحت تاثیر کدام مولفه‏های درونی است و چگونه قابلیت‏های چندگانۀ آن در سطوح گوناگون مکمل یکدیگرند؟ در این پژوهش کیفی، با روش استدلال منطقی و بر اساس مطالعات اسنادی، الگویی طراحی شده است که بنابر آن، تزیینات به‌منزلۀ یک نمود بیرونی زیبایی‏شناسانه، تحت تاثیر عوامل درونی متعددی قرار می‌گیرد، در سطوح عملکرد، ساختار، معنا و فرهنگ، قابلیت‏های درونی آن تشدید می‌شود و با چهار مولفۀ نوع ترکیب، ضرورت، ارتباط با حامل و حالت ارجاعی در سه مقیاس خرد (ارتباط با خود)، میانه (ارتباط با حامل) و کلان (ارتباط با بستر) کنترل‌شدنی است. ازاین‌رو این نگرش به تزیینات، ضمن حمایت از نمود بیرونی و زیبایی‏شناسانه، وجه محتوایی عمیق‏تری را منتقل می‏سازد، گذر زمان موجب فرسایش محتوایی اثر نمی‏شود بلکه ارزش روزافزون و جاودانگی آن را در پی دارد و این مهم یکی از عوامل اصلی موقتی‌نبودن اثر است.

a model for analyzing the role of ornamentation in traditional iranian house

the transition from a traditional house to a contemporary apartment has affected all aspects of the house at the levels of body, function, structure, meaning, and living culture. the role of ornamentation in the body of the house has also undergone these changes, and today it is added to the architectural work as an additional factor and with the aim of beauty; however, due to the principle of architecture, avoidance of futility and pay attention to proportion in traditional architecture, in addition to the aesthetic aspects, ornamentation had functional, structural, semantic and cultural capabilities. it was related to their context on both internal and external levels. this multi-layered connection, while avoiding futility and turning ornaments into applied art, provided a platform for timeless erosion. therefore, there is a need for more detailed studies on these multiple capabilities and a review of the place of ornamentation in today’s architecture. this study aims to provide a model for analyzing the position of ornamentation in the iranian house, leading to a more detailed search at various levels of this concept. the main question is, what are the internal components of ornaments as an external manifestation, and how do its multiple capabilities complement each other at different levels? this qualitative research has presented a proposed model with the method of logical reasoning and based on documentary studies, and its results show that several internal factors influence ornaments as an aesthetic exterior; their inner capabilities are intensified at the levels of function, structure, meaning and culture, and with four components of the type of composition, necessity, communication with the carrier and reference state can be controlled in three scales: micro (communication with itself), medium (communication with the carrier) and macro (communication with the context). therefore, this attitude towards ornamentation conveys a deeper content while supporting the external and aesthetic appearance. the passage of time does not cause erosion of the content of the work but provides its increasing value and immortality, which is one of the main reasons why the work is not temporary.