واکاوی نظریه ی وحدت وجود در مذهب تجلّی از نگاه عطار و شیخ شبستری

در جهانبینی وحدت وجود، تمام ممکنات ازسلسله مراتبی تشکیل شده اند که از ماده اولی شروع و به وجود کلی منتهی می گردند و همه ی موجودات مانند دوایر متحد المرکز، مرکز یگانه ی خود را که وجود است، منعکس می سازند. در این جهانبینی انسان از تجلّی اسمائی و صفاتی حق و عالَم از تجلّی افعالی او نمود یافته و محبوب ازلی با فیض های اقدس و مقدّس خود باعث ظهور این همه نقش و نگار شده است. شعر عرفانی فارسی مبیّن تفکر وحدت وجودعرفانی و بازتاب مفاهیم عمیق شعرای عارف و عاشقی است که با تجربه‌ی عرفانی خود به بیان آن پرداخته‌اند.از این رو تبیین و تحلیل اشعار عطاّر وشیخ شبستری نشان می‌دهد که ایشان به مضمون‌های مشابهی در مورد تجلّی وحدت پرداخته اند؛ زیرا هر دو متّفق القولند که آفرینش از تجلّی اسمائی، صفاتی و افعالی خداوندِ واحد به ظهور رسیده است و تمام ممکنات چونان آینه‌های متعددی هستند که ، با توجه به خصوصیتی که دارند، مَجلای آن ذات مطلق اند. تمثیل آینه بارزترین تمثیلی است که آن دو عارف در این مورد به کار می‌برند تا بدین وسیله رابطه‌ی ممکنات با تجلّی حق را نشان دهند. تنها تفاوت آنان در این است که عطّار با نگاهی عاشقانه‌تر نسبت به شبستری به ظهور حق در آینه‌ی ممکنات توجه می نماید؛ و شبستری با حجب و حیای بیشتر و با خضوعی تیزبین تر کوس رسوایی سرمی کشد.این مقاله درصدد است با رویکردی تطبیقی و با استناد به آثار این دوادیب وعار ، تشابهات و اشتراکات فکری آنان را چون؛ یکدستی صورت و معنا، سلسله درجاتی وجود، وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت، خلقت را چون مجلای تجلی وحدت دیدن، افرینش به معنای تصور امکان ظهور، عدمی بودن ممکنات و وجودی بودن وجود خداوند متعال و... در مورد تجلّی وحدت وجود، تبیین و برر سی نماید.غزلیّات عطّار وگل شن راز شب ستری، که به بهترین وجهی بیانگر افکار عرفانی آنان می باشد، مبنای این مقایسه را تشکیل می دهد.

analyzing the theory of the unity of existence in the manifestation religion from the point of view of attar and sheikh shabastri

in the unity of existence, all existents are composed of hierarchies that start from the prime matter and lead to the total existence, and all beings reflect their only center, which is existence, like concentric circles. in this worldview, man is manifested through the manifestation of names and attributes, the truth and the world through the manifestation of his actions, and the eternal beloved has caused the appearance of all these characters and images with his holy graces. persian mystical poetry shows the thought of the unity of mystical existence and reflects the deep concepts of mystic and lover poets who expressed it with their mystical experience. therefore, the explanation and analysis of attar and sheikh shabastri's poems shows that they have discussed the same issues about the manifestation of unity; because both of them agree that the creation has emerged from the manifestation of names, attributes, and actions of the one god and all existing beings are like multiple mirrors which, according to their characteristics, manifest that absolute essence. the metaphor of the mirror is the most obvious metaphor that the two mystics use in this case to show the relationship between existents and the manifestation of truth. the only difference between them is that attar pays attention to the appearance of truth in the mirror of existents with a more romantic look than shabestri. and, shabestri with ahumble view modesty and with a sharper submissiveness epress his ideas. with a comparative approach and citing the works of these two great writers, this article tries to show their intellectual similarities and commonalities, such as the uniformity of form and meaning, the hierarchies of existence, unity in multiplicity and multiplicity in unity, seeing creation as the manifestation of unity, creation in the sense of imagining the possibility of emergence, the nothingness of possibilities, and the existence of god. attar's lyrical poetry and shabastri's golshan raz, which express their mystical thoughts in the best way, form the basis of this comparison.