نقدی بر بخش تاریخ ادبیات کتب علوم و فنون ادبی و ارائۀ طرحی نو برای تدوین مجدد آن (بر اساس دو رویکرد ژانر و جریان ‌شناسی)

کتاب علوم و فنون ادبی یک منبع اختصاصی برای تدریس ادبیات فارسی در دورۀ متوسطۀ دوم برای رشته‌های ادبیات و علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی است. بخش تاریخ ادبیات به عنوان بخش آغازین این کتاب یکی از مهمترین درس‌هایی است که دانش‌آموزان بعضاً به دلیل حجم بالا و شباهت بین برخی مطالب و حفظی بودن درس زیاد میل به یادگیری آن ندارند و عموماً از خواندن آن سر باز می‌زنند. مولفان کتاب حاضر علی‌رغم ساده‌سازی و کاهش حجم آن نسبت به کتاب تاریخ ادبیات نظام قدیم برخی از مسائل مهم را رعایت نکرده‌اند و همین امر موجب شده تا کتاب از نظر ساختاری، محتوایی، علمی و معنایی مورد نقد قرار بگیرد. بررسی و نگارش مجدد کتاب بر اساس دو رویکرد ژانر یا نوع ادبی و جریان‌شناسی، روشی است که می‌تواند علاوه بر سهولت یادگیری مطالب تاریخ ادبی برای دانش‌آموزان و مدرسان مطالب مفیدی را نیز ارائه دهد. روشی که تا کنون بر بخش تاریخ ادبیات فارسی کتب درسی حاکم بوده‌ بیشتر به زندگی‌نامه و نام بردن آثار شاعران و نویسندگان می‌پردازد و بعضاً مطالبی را که اهمیت و فایدۀ چندانی ندارند مطرح کرده‌است. هدف این پژوهش که به شیوة توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای تدوین شده، تحلیل و نقد بخش تاریخ ادبیات هر یک از کتب سه‌گانۀ علوم و فنون ادبی به طور مجزا و ارائة طراحی پیشنهادی تاریخ ادبیات فارسی بر اساس دو رویکرد ژانر (پیش از اسلام تا قرن دوازدهم) و جریان‌شناسی (دوران معاصر) است که یکی از بهترین روش‌های تدوین مجدد کتاب برای رفع مشکلات فعلی آن است. در این مقاله ابتدا به بررسی، تحلیل و نقد محتوای بخش‌های تاریخ ادبیات کتب علوم و فنون ادبی پرداخته‌، سپس پیشنهادی برای تدوین مجدد آن با رویکرد ژانری و جریان‌ شناسی ارائه می‌گردد.

critique of the literary history section in textbooks of literary sciences and arts and proposing a new framework based on the genre and literary movements approach

the book on literary sciences and arts is a unique source for teaching persian literature in the second middle school cycle for disciplines such as literature, humanities, and islamic sciences and knowledge. as the introductory part of this book, the literary history section is one of the most critical lessons that students sometimes show reluctance to learn due to its high volume, the similarity of some topics, and the memorization nature of the content. despite simplifying and reducing the volume compared to the old literary history system, the authors of the present book have not addressed some critical issues. this has led to criticism of the book's structure, content, scientific and semantic aspects. a reevaluation and rewriting of the book based on the genre or literary type and literary movements approach is a method that can provide not only ease in learning literary history for students and teachers but also offer valuable content. the current method, which has predominated over the literary history section of textbooks, often focuses more on the biographies and listing of works of poets and writers. it occasionally presents less significant information. the aim of this research, conducted using a descriptive-analytical method and utilizing library sources, is to analyze and critique the literary history section of each book in the three-part series of literary sciences and arts separately. it also proposes a new design for persian literary history based on the genre (pre-islamic to the twelfth century) and literary movements (contemporary era) approach. this approach is considered one of the best methods for restructuring the book to address its current challenges. in this article, we first examine, analyze, and critique the content of the literary history sections in the literary sciences and arts textbooks. subsequently, we present a proposal for restructuring it with a genre and literary movement perspective.