تحلیل نوع کاربرد جنگ‌افزارها در ستینی فخر رازی (معرفی واژگان ناشناختۀ نظامی و تحلیل آن از نظر علوم نظامی)

در متون مختلف زبان فارسی، دربارۀ علوم نظامی و جنگ‌افزارها بحث شده که ضروری است این منابع شناسایی و معرفی شوند تا بتوان در مطالعات بعدی، واژگان و اصطلاحات نظامی را از آن‌ها استخراج کرد. دانشنامۀ جامع‌العلوم با شصت باب، مهم‌ترین اثر فارسی امام فخر رازی (543-606 ه ق.) یکی از این منابع است که در یکی از باب‌های آن دربارۀ جنگ‌افزارهای ناشناخته و شیوۀ ساخت و کاربرد آن بحث شده است. پرسش تحقیق حاضر آن است که چه واژه‌ها و اصطلاحات نظامی در ستینی به کار رفته است و توجه به این بحث تا چه اندازه اهمیت دارد؟ تحقیق حاضر واژه‌ها، اصطلاحات و ترکیبات نظامی ناشناخته را در این کتاب معرفی و دربارۀ ابعاد نظامی یادشده در آن بحث می‌کند و جنگ‌افزارها و راهبردها و راهکنش‌های نظامی ذکرشده در اثر نام برده را بررسی و تحلیل می کند. روش این پژوهش از نوع مطالعۀ موردی کیفی روی جامع‌العلوم است که با مطالعۀ تطبیقی فرهنگ‌های دیگر کامل می‌شود. اهمیت موضوع در آن است که نشان می‌دهد دانشنامه‌ها منبعی از واژگان و اصطلاحات نظامی هستند که تاکنون از آن‌ها غفلت شده است؛ چنان‌که واژه‌ها و ترکیبات نظامی ناشناخته‌ای مانند خارپشت در جامع‌العلوم به کار رفته که در هیچ‌کدام از فرهنگ‌های عمومی و تخصصی ثبت نشده است. همچنین گسترۀ کاربرد این جنگ‌افزارها و نوع کاربرد آن‌ها در این دانشنامه تبیین شده‌اند. برای واژه‌گزینی در زمینه‌های مختلف، از جمله در موضوعات نظامی، می‌توان از الگوی ساخت این واژه‌ها کمک گرفت.

investigating the type of weaponry application in fakhr-e-razi’s settiny (introducing unknown military lexicon and analyzing it from a military sciences perspective)

military sciences and weaponry are discussed about in different persian texts and recognizing and introducing these texts is necessary in order to utilize them in future works for extracting military lexicon and expressions. the compendium of knowledge, written in 16 chapters, is emam fakh-e-razi’s most important persian work in one chapter of which unknown weaponry and their construction method and application is discussed about. this study asks: what military lexicon and expressions are used in settiny and to what degree it is important to address them? military lexicon, expressions, and syntax used in this book are introduced, the foregoing military aspects are discussed about, and the mentioned military weaponry, strategies and solutions are studied and analyzed. the method of this study is a qualitative case study on settiny complemented by a comparative study of other encyclopedias. the importance of this subject is that it shows encyclopedias as neglected sources of military lexicon and expressions, such that unknown military terms, like hedgehog, are used in settiny which have not been recorded in any other general or specialized encyclopedias. moreover, the range and type of these weaponries application are clarified in this encyclopedia. the pattern of constructing this term can be of assistance for wordage purposes in different areas such as military subjects.