بررسی سیر دگردیسی شخصیت سلطان محمود غزنوی

این پژوهش به بررسی ابعاد و ویژگی ‏های شخصیتی سلطان محمود غزنوی در متون تاریخی، ادبی و عرفانی می‌پردازد. هدف این پژوهش، بررسی دگردیسی شخصیتی سیاسی و رهبر است. در این بررسی هم به اطلاعات بیوگرافی این شخصیت و هم به رشد، تعالی و گذار او در متون تاریخی، ادبی و عرفانی توجه شده است. نتیجة به‏دست‏آمده از بیوگرافی محمود غزنوی در متون تاریخی بیانگر آن است که او در بستر زندگی، اجتماع و فرهنگ خود از رهبران سیاسی قدرت‏طلب است که داعیه‏دار اسلام و دینداری است و به همین مناسبت، لقب‎ها و عنوان‎های مختلفی نیز به او نسبت داده شده است. او همچنین برای رسیدن به اهدافش گرایش‌های جنگ‏طلبانه دارد که به کشتار و قتل و غارت‏هایی منتج می‏شود. تولد و مرگ او در این متون به گونه‌ای انعکاس‏ یافته که گویی دربارة شخصیتی مقدس مطرح شده‌ است. همچنین القابی که به او در متون ادبی و دیوان‌های شاعران – به‏خصوص در دیوان شعر عنصری و فرخی که نزدیک‌ترین متون مربوط به این دوره محسوب می‌شوند – اختصاص یافته، صفاتی مقدس‏مآبانه و باعظمت است که ابعاد تقدس و دینداری محمود غزنوی را برجسته کرده و تاثیر قابل‏ملاحظه‌ای در نوع نگرش نویسندگان و مخاطبان از این شخصیت داشته است؛ مسئله‏ای که بعدها در آثار عرفانی نیز انعکاس می‌یابد. همچنین نگاه مداحانه و ستایش‏گرانه تاریخ ‏نویسان به اقدامات محمود غزنوی در کتاب‎های تاریخی سیر این دگردیسی را تسهیل بخشیده است. اما نقش‏هایی که در متون عرفانی به محمود غزنوی داده شده است او را از زمینه‏های تاریخی، سیاسی و اجتماعی حوزه بیوگرافی‏اش تمایز داده است.

investigating the transformation of the character of sultan mahmoud ghaznavi

the current research is aimed at examining the personality dimensions and characteristics of sultan mahmoud ghaznavi in ​​historical, literary, and mystical texts. the purpose of this research is to investigate the transformation of political personality and leader. in this review, attention has been paid to both the biographical information of this character and his growth, excellence, and transition in historical, literary, and mystical texts. the results obtained from the biography of mahmoud ghaznavi in ​​historical texts indicte that he is a power-seeking political leader in the context of his life, society and culture, who is a proponent of islam and religiosity, and on this occasion, a variety of nicknames and titles have also been attributed to him.furthermore, he has war-like tendencies to achieve his goals, which leads to killings and looting. his birth and death are reflected in these texts as if they signify a holy person. also, the titles assigned to him in the literary texts and divans of poets - especially in the divan of the elemental and farrokhi poems which are considered the closest texts related to this period - are sacred and majestic attributes that highlight the holy and religious dimensions of mahmoud ghaznavi. followed by that, it has had a significant impact on the attitude of writers and audiences towards this character. a problem that will be later reflected in mystical works. precisely, the glorifying and appreciative view of historians on mahmoud ghaznavi’s actions in historical books has facilitated the course of this transformation. however, the roles given to mahmoud ghaznavi in ​​mystical texts have distinguished him from the historical, political, and social contexts of his biography.