عناصر انسجام ‌ساز متنی در منطق‌ الطیر، بر اساس آرای هلیدی و حسن

نظریه انسجام مایکل هلیدی و رقیه حسن، یکی از روش‌ های علمی، کارآمد و متقن درجهت شناسایی میزان متنیّت، انسجام و یکپارچگی هر متنی است. انسجام، بررسی روابط موجود در سازه‌های نحوی و اجزای تشکیل‌ دهنده‌ یک متن است. ازاین‌رو، با روش توصیفی‌ ‌تحلیلی درصدد هستیم تا مسئله‌ عناصر انسجام‌ساز متنی و روابط معنایی میان بندها را بر اساس رویکرد هلیدی و حسن در منطق‌الطیر عطار مورد بررسی قرار دهیم. از میان بندهای مختلف، به بررسی 3000 بند در منطق‌الطیر پرداخته ایم. نتایج تحقیق بیانگر آن است که در انسجام دستوری، حذف بیشترین بسامد و جای‌گزینی، کمترین بسامد را در منطق‌الطیر داشته است. فراوانی ﻣولفه‌ حذف، یکی از ویژگی‌های بلاغی عطار، درجهت جلوگیری از یک‌نواخت بودن متن، تلاش ذهن برای یافتن عنصر محذوف وتقویت موسیقی به‌شمار رفته است. در انسجام واژگانی بازآیی، تکرار بیشترین بسامد و شمول معنایی، کمترین بسامد را در این منظومه دارا هستند. عطار با استفاده فراوان از ﻣولفه‌ تکرار درصدد تاکید و برجسته‌سازی اغراض ثانویه کلام خویش بوده است. در انسجام واژگانی-باهم آیی، باهم آیی متداعی، بیشترین بسامد را در این منظومه داراست. در انسجام پیوندی، ادات ربط افزایشی، بسامد بیشتری نسبت به دیگر ﻣولفه‌های انسجام پیوندی دارد که این ﻣولفه، علاوه بر آنکه حلقه‌ اتّصال میان بندهاست، گفتمان‌های مختلف را در متن به وجود آورده است؛ بنابراین هر سه انسجام دستوری، واژگانی و پیوندی نقش بسزایی در ایجاد متنیّت، انسجام و یکپارچگی در منطق الطیر دارند.

elements of text coherence in manteq al-tayr based on halliday and hasan’s opinions

the coherence model of michael halliday and roqayeh hasan is one of the scientific, efficient, and reliable methods to identify the level of textuality, coherence, and integrity of any text. coherence is pointed out as the examination of relationships in syntactic structures and components of a text. therefore, with the descriptive-analytical method, the current research is to investigate the issue of textual cohesion-related elements and semantic relations between clauses based on halliday and hasan’s approach in the logic of manteq al-tayr by attar. he examined 3000 clauses in manteq al-tayr from among different clauses. the results of the research indicate that in grammatical coherence, deletion has the highest frequency and replacement has the lowest frequency in manteq al-tayr. the frequency of deletion is one of attar’s rhetorical features; it prevents the monotony of the text and the effort of the mind to find the deleted element and to strengthen the music. in the lexical cohesion, recurrence and repetition have the highest frequency and semantic inclusion has the lowest frequency in this system. attar has been trying to emphasize and highlight the secondary purposes of his words by using repetition. in terms of lexical coherence, collocation has the highest frequency in manteq al-tayr. in conjunctive coherence, augmentative conjunctions have a higher frequency than other components of conjunctive coherence, which, in addition to acting as the connection link between clauses, has united different discourses in the text. therefore, all three grammatical, lexical, and linking coherences play a significant role in creating context, coherence, and integration in the manteq al-tayr.