محکوم بی محاکمه: (نقد پژوهش‌‌های انجام شده دربارۀ نسخۀ ناسخۀ مثنوی عبداللطیف عباسی و معرفی نسخ خطی آن)

ادبیات فارسی در شبه قارّۀ هند، صیتی گسترده و قلمروی بزرگ داشته است. در دوران سلطنت گورکانیان به ویژه اکبرشاه (م. 984 شمسی / 1014 قمری) و شاه جهان (م. 1044 شمسی /  1076 قمری )، ادبای فارسی‌گوی هندوستان، شگفتی ‌ها در زبان و ادب فارسی آفریده‌اند. یکی از این آثار بی تکرار، تصحیح و تحقیقی است که منشی دیوان شاه جهان، عبداللطیف عباسی گجراتی از مثنوی معنوی مولانا جلال الدین محمّد بلخی، عارف و شاعر بزرگ ادبیات فارسی به دست داده است. این اثر که تا روزگار ما پای از نسخه‌‌های دست‌نویس فراتر نگذاشته بود، به تازگی با تصحیح متن و تحقیقاتی تکمیلی، به چاپ رسید و پنجره‌ای نو به متن پژوهی مثنوی گشود (عبداللطیف عباسی: 1400). این بررسی، بیانگر آن است که برخی از گزاره‌‌های نقدگونه بر این اثر، بدون تماس کافی و دقّت وافی در متن، به‌شکل کلّی و متاثّر از فضای عمومی پیرامون این اثر در محافل علمی و ادبی، مطرح شده و طبعاً در نسبت با واقعیت اثر، خطاهایی در آن راه دارد. همچنان که ستایش ‌های بدون تدقیق  نیز به همین عارضه مبتلاست. این مقاله با پرداختن به سیر پژوهش‌ها و داوری ‌های قبلی، ضمن معرفی نسخه‌‌های خطی نسخۀ ناسخۀ مثنوی، می‌کوشد تا ارزش‌های ادبی و تاریخی این اثر را بیرون از غبار داوری‌های کلّی، به پژوهشگران معرفی کند. درعین حال، بدون افراط در تصدیق و تاصیل آن، پژوهشگران را به شناخت دقیق و فارغ از پیش داوری از این اثر و بهره گیری از فواید تاریخی انضمامی و اشتمالی آن دعوت کند.

convicted without trial:a critique of the research conducted on the nuskheye nashekhe final version of masnavi, corrected and rectificated by abdul latif abbasi and the introduction of its manuscript

persian literature has had widespread popularity and a large territory in the indian subcontinent. during the reign of the gurkhanids, especially akbar shah (984 s.h. / 1014 a.h.) and shah jahan (1044 s.h./1076 a.h.), the persian writers of india created wonders in the persian language and literature. one of these unique works is the correction and research that the secretary of the shah jahan’s court, abdul latif abbasi gujarati, has conducted based on masnavi ma’navi by maulana jalaluddin mohammad balkhi, a great mystic, and poet of persian literature. this work, which had not surpassed the manuscripts in our day, was recently published with the correction of the text and additional research, opening a new window to the study of the text of masnavi (abdul latif abbasi: 1400).this study indicates that some critical propositions on this work, have been raised in a general way without accuracy and sufficient contact with the text, and influenced by the public atmosphere around this work in scientific and literary circles. therefore, there are errors concerning the reality of the work. just as unverified praise suffers from the same complication.while introducing the manuscripts of &nuskheye nashekhe& final version of masnavi, this article deals with the course of previous research and judgments, and it tries to introduce the literary and historical values of this work to the researchers, outside the dust of general judgments.at the same time, without over-acknowledging and elaborating, this study invites researchers to know this work accurately and without prejudice and to enjoy its tangible and possible historical benefits.