تحلیل تطبیقی ذات و صفات خدا در مثنوی معنوی و دائودِه ‌جینگ

موضوع تبیین ذات و صفات خدا در عرفان اسلامی متاثر از سنّت قرآنی است که عارفان  اسماء ذات، صفات و افعال خدا را به تاسی از آن تبیین و طبقه‌بندی کرده‌اند و مولوی در مثنوی معنوی به‌ عنوان برجسته ‌ترین اثر عرفانی در زبان فارسی با دقّت و ظرافت بدان پرداخته و ناشناختگی ذات خدا را آورده است. هم‌چنین لائودزی، حکیم چینی در دائودِه‌جینگ، مهم‌ترین متن آیین دائو که هجده سده پیش از مثنوی معنوی نوشته شده، مباحثی عمده و باریک‌بینانه در شناخت‌ناپذیری ذات دائو مطرح کرده ‌است. هدف این جستار بازنمایی و تحلیل یافته‌های ذات و صفات خدا در مثنوی معنوی و دائودِه‌جینگ و تبیین همسانی و ناهمسانی آن‌هاست که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته ‌است؛ چنانکه دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد، حقیقت ذات خدا در مثنوی معنوی و دائو در دائودِه‌جینگ ذهن‌گریز و شناخت‌ناپذیر است، امّا صفات خدا در مثنوی معنوی بسیار پرشمارتر از صفات دائو در دائودِه‌جینگ است که این موضوع نظر به گستردگی اسم‌شناسی در عرفان اسلامی و تفسیرهای عرفانی از اسماء خدا قابل توجیه است. هم‌چنین برخی صفات دائو مانند ژرف‌بودن، بی‌صدایی و بی‌صورتی اگرچه فاقد معادل شناخته در عرفان اسلامی هستند، امّا در مثنوی معنوی به مثابة صفات خدا به کار رفته‌اند.

a comparative analysis of the essence and attributes of god in masnavi-e-ma’navi and dao-de-jing

the matter of explaining the essence and attributes of god in islamic mysticism has been influenced by quranic tradition that is the criterionbased on which the mystics have categorized the essence, attributes,and actions of god. rumi, in masnavi-e-ma'navi, being referred to asthe most prominent mystical work in persian language, has beenengaged with this subject with precision and delicacy, and, also, hasbroached the unknown nature of god. likewise, laozi, the chinesesage, in dao-de-jing, the most predominant text of the dao traditionthat was written in the eighteen century before masnavi-e-ma'navi, hasraised major and delicate discussions on the unknowability of theessence of dao. accordingly, the present paper is an attempt torepresent and investigate the findings concerning god's essence andattributes in masnavi-e-ma'navi and dao-de-jing. furthermore, it alsoaims at explaining the similarities and differences between them viaintegrating the descriptive-analytical method. as depicted by theresults of the study, the true essence of god in masnavi-e-ma'navi andthat of dao in dao-de-jing is elusive and unknowable. however, god'sattributes in masnavi-e-ma'navi are more numerous than those of daoin dao-de-jing. this is justifiable via the reference to nomenclature inislamic mysticism and mystical interpretations of god's names. also,even though, some attributes of dao, such as profoundness, silence,and formlessness, do not have known equivalents in islamic mysticism, they are used as attributes of god in masnavi-e-ma'navi.