تاملی در معنای یک کنایه با تکیه بر بیتی از حافظ

مسالۀ اصلی این پژوهش تامل و تعمق در معنای عبارت «جامه/پیرهن/پیراهن‌دریدن در نیکنامی» است که در دو بیت از دیوان حافظ صراحتاً بدان اشاره شده است و شارحان اغلب آن را مبهم دانسته اند. در اینجا با بررسی پیشینۀ این عبارت در شعر شاعران پیش از حافظ و بررسی ادامۀ حضور آن در شعر سخنوران پس از وی، ابیات مرتبط را با هم تطبیق داده و با عنایت به ساحت چندبعدی اندیشۀ حافظ که شگرد ادبی بارز و متعالی در شعر اوست، به بررسی ابعاد مختلف معنایی این عبارت پرداخته‎ایم. به‌زعم ما، این عبارت به ماجرای دریده‌شدن پیراهن حضرت یوسف که در قرآن نیز آمده است اشاره دارد؛ چراکه در این داستان قرآنی و اساطیری نحوۀ دریده‌شدن پیراهن، برهان بی‏گناهی و نیکنامی یوسف بوده است. علاوه برآن ازآنجاکه با بهره ‏گیری از آرایۀ ایهام تناسب معنای دور و نزدیک هم‎زمان موردتوجه بوده است، جامه‌دریدن از شوق در سماع و بی‏خودی نیز در کنار پیراهن یوسف به ذهن متبادر می‏شود که ارتباط مستقیم با قید نیکنامی ندارد. شرح‏های موجود و معتبر از اشعار حافظ و اشارات حافظ‎پژوهان در این پژوهش و در ذیل ابیات موردنظر مطالعه و بررسی شده‏ اند و نتایج حاصل به شیوه توصیفی- تحلیلی و برمبنای مطالعات کتابخانه‏ای مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است.

reflection on the meaning of a metaphor based on a verse by hafez

the currect research has mainly attempted to focus on the meaning of the phrase tearing a garment/clothes/shirt in good reputation, which is explicitly mentioned in two verses of hafez’s diwan. despite being considered as ambiguous by the commnetators, attempts have been made to compare the related verses by examining the background of this phrase in the poetry of poets prior to hafez and its presence up to date in the poetry of poets following him. taking into account the multidimensional aspect of hafez’s thought, which is a distinct and sublime literary technique in poetry, he is the one who explored the various semantic aspects of this phrase. as suggested by the author of this article, this phrase refers to the story of the tearing of the prophet over yusuf’s shirt, which is also mentioned in the qur’an. in this qur’anic and mythological story, the way the shirt was torn serves as proof of yusuf’s innocence and good reputation. furthermore, integrating amphibology brings about the garment tearing from joy in sama and selflessness that is not related to having a good reputation, as well as the story of yusuf’s shirt. the existing and authentic descriptions of hafez’s poems and the references to hafez’s researchers have been thoroughly studied and analyzed in this research. the verses in question have been analyzed in a descriptive-analytical manner, relying on library studies.