خوانشی نو از مخاطبان سعدی (با محوریت غزلیات) در عصر تجدد با رویکرد واکنش خواننده

دگرگونی‌ها و بازتاب آن ها در ابعاد مختلف یک جامعه، مانند چرخ‌دنده‌های یک سیستم هم زمان به موازات هم پیش می روند. از دیرباز تحولات سیاسی و اجتماعی در سطح اجتماع کمابیش در فرهنگ و ادب آن جامعه بازتاب داشته است. عصر تجدد که در ایران از دوران مشروطیت (عصر بیداری) آغاز شده بود، علاوه بر عرصۀ سیاسی و حاکمیت وقت، در ادبیات ایران آن روزگار هم نمود داشت. برخی شاعران که خود را متعهد می‌دانستند و نسبت به مشکلات، کاستی‌‌ها و مسائل روز بی‌اعتنا نبودند؛ خواهان نوآوری‌های نظام‌مند و تاثیرگذار در سیر تجدد ادبی ایران بودند. این شاعران افق‌های تازه‌ای را که برای مخاطبان این دوره گشوده شده بود، می‌شناختند و به‌دلیل ناهم‌خوانی‌های موجود در ادبیات قدیم با این دیدگاه‌های نو، معتقد به تحول و تجدد ادبی بودند. در دوران تجدد، سعدی (آثار سعدی) را نمایندۀ تام و تمام ادبیات کهن فارسی می‌دانستند؛ ازاین‌رو حجم زیادی از حمله‌ها و جبهه‌گیری‌ها را در مقابله با آثار و افکار او مشاهده می‌کنیم. در این جستار با استفاده از مولفۀ افق انتظار هانس رابرت یاوس که یکی از موسسان مکتب نقد خواننده مدار است، به تحلیل دلیل این واکنش‌ها نسبت به آثار و افکار سعدی پرداخته ایم. حاصل آنکه در هر دوره‌ای افق انتظارات مخاطبان با توجه به شرایط موجود در جامعه تغییر می‌کند و مهم‌ترین دلیل انزوای ادبی آثار سعدی (غزلیات) در عصر تجدد، همین عدم انطباق افق انتظارات مخاطبان با آثار و افکار سعدی است.

a new reading by saadi’s audiences with centrality of saadi’s sonnets in the modern era with approach of reader’s reaction

evolutions and their reflection in aspects of the society are as pivots of the system moved parallelly, from ancient time, political and social evolutions in society have reflected nearly in culture and literature of society. the modern era started in iran since constitutional era (awakening era), in addition to political area and sovereignty, it manifested in literature of the iran in that time. some of poets who played a role of undertaker and didn’t ignore problems, deficiencies and today’s issues; they looked forward to systematic and influential innovations in development of literary modernity in iran. poets knew new horizons opened for audiences of this era and they believed evolution and literary modernity due to disconformities existed in ancient literature and modern perspectives. in the modern era, they knew saadi (saadi’s works) as a complete representative of the persian ancient literature; therefore, we witness criticism and biases to great extent against his works and thoughts. we have analyzed reader’s reactions toward saadi’s works and thoughts by hans robert jauss’s horizon of expectation theory who is one of the founder of the school of reader-centered criticism. therefore, in each era, the audiences’ horizon of expectation changes in society with regard to status que in the society and the most important reason of the literary isolation in saadi’s works (saadi’s sonnets) in modern era is the same disconformity of the audiences’ horizon of expectation with saadi’s works and thoughts.