شگردهای سبکی علامی در مکاتبات

در قرن دهم تا میانۀ قرن دوازدهم، نثر فارسی به‌سرعت به‌سمت انحطاط و پستی حرکت می‌کند. در این زمان ابوالفضل علامی (958-1011ق)، به‌عنوان قدیم‌ترین کسی که به فساد نثر فارسی پی برده است، اصلاح و تغییر سبک نثر را آغاز می‌کند. او با احاطه به زبان فارسی و آثار پیشینیان به سبکی نزدیک به سبک عراقی باز‌می‌گردد و از نثر عهد صفوی دور می‌شود و سبکی را به‌وجود می‌آورد که می‌توان به آن سبک ابوالفضل گفت. در این مقاله، به شیوۀ سبک‌شناسی لایه‌ای در پنج سطح آوایی، لغوی، نحوی، بلاغی و فکری به بررسی سبک خاص نثر ابوالفضل علامی و شاخصه‌های ممتاز و پرتکرار آن در مکاتبات علامی پرداخته‌ایم. ازآنجاکه درآمیختگی مختصات کهن و جدید از مهم‌ترین ویژگی‌های سبک عراقی است، سبک ابوالفضل ممزوجی از نثر فنی مسجع و سادۀ مرسل، با غلبۀ نثر ساده است. اجتناب او از تکلفات و تصنعات منشیانه در سطوح آوایی و بلاغی سبب سادگی و روانی نثر او شده و می‌توان گفت، تنها ضعف انشای او غلبۀ برخی عیوب دستوری خاص این دوره در برخی مواضع نثر است. از لحاظ فکری ایدئولوژی صلح کل، به‌عنوان پی‌رنگ فکری مکاتبات، وجهی حکمی به نثر او بخشیده است. این شاخصۀ فکری در کنار فارسی‌گرایی و ترکیب‌سازی‌های لغوی که وجه بارز و شاخصۀ اصلی نثر علامی محسوب می‌شود، سبب تشخص نثر او شده ‌است؛ ازاین‌رو اصل در تشخص شیوۀ نثر علامی، فکر نو در قالب طرزی متمایز با سبک رایج عصر است.

allami’s stylistic techniques at correspondence

over the tenth and mid twelfth century, persian prose experienced a noticeable transformation toward being degraded and inferior. meanwhile, abulfazl allami, being the first to address the issue, began to reform and change the style of prose. he was aware of the persian language and works of predecessors and, accordingly, got away from safavi prose. precisely, he had shifted to iraqi style and created an innovative format called abulfazl’s style&. the current paper aims at investigating allami’s style and his prominent and frequent features via layered stylistics at five levels comprising; phonetic, lexical, syntactic, rhetorical, and intellectual. having in mind that possessing a mixture of old and new features is one of the most important characteristics in iraqi style, abulfazl’s style is a combination of technical and simple prose, considering the predominance of simple prose. his avoidance in using secretarial tasks and artifices in phonetic and rhetorical levels has made his prose simple, and it is quite noticeable that the only weakness of his composition is the dominance of some grammatical defects in some points of his prose which was related to this period. from the intellectual point of view, the ideology of total peace, as the intellectual color of the correspondence, can be referred to as a decisive aspect to his prose. this intellectual feature, alongside persianism and lexical combinations, which is the main feature of allami’s prose, has made his prose unique. therefore, abulfazl’s style can be characterized as a new thinking style and distinct from the existing style of the era. this article, by presenting the reflection of the alsat verse in the book fiehmafieh, by showing some of the key topics associated with this one in the mentioned book, explains the difference in the style of this work with the masnavi ma’navi and diwan shams.