چند معنایی و گونه‌های آن در غزلیات خواجو

خواجوی کرمانی در غزلیات خود از تمهیدات و ابزار‌های بلاغی مختلفی برای گسترش دامنۀ معنا استفاده کرده است که در بلاغت معاصر آن‌ها را زیرمجموعۀ صنعت ایهام می‎دانند و می‌توان گفت با مقوله‌های تزئینی ایهام، از جمله ایهام تناسب، ایهام تبادر، ایهام تضاد، ایهام ترجمه، ایهام ترادف و... تفاوت دارند. گونه‎های مختلف این شگردها عبارت‎اند از: ایهام لفظی، ایهام مجازی، ایهام کنایی، ایهام ساختاری، ایهام چندگانه‌خوانی، ایهام اضافی و ایهام استخدامی. مساله‎ای که در این مقاله به روش تحلیلی‌‌توصیفی بدان پرداخته می‎شود، آن است که خواجوی کرمانی، در غزلیات خود از کدام‎ گونه‎های ایهام برای بالابردن ظرفیت معنایی سخنانش سود جسته است؟ و ترتیب فراوانی استفاده از این شگردهای ایهامی در کلام او چگونه است؟ پس از ارائۀ تعاریف ایهام در بلاغت گذشته و معاصر و بررسی گونه‎های ایهامی منجر به چندمعنایی، بر مبنای بررسی جامع غرلیات خواجو، این نتایج به دست آمد: نخست، خواجو در غزل‌هایش، به‌جز ایهام چندگانه‌خوانی، از همۀ گونه‎های معناساز ایهام، استفاده کرده است؛ دوم، از میان انواع ایهام چندمعنایی، استخدام را بیشتر و ایهام اضافی را کمتر از گونه‌های دیگر به کار برده است. دیگر گونه‌های ایهامی به‌کاررفته در غزلیات خواجو، به ترتیب، عبارت‎اند از: ایهام لفظی، ایهام کنایی، ایهام ساختاری، ایهام مجازی و ایهام اضافی.

polysemy and its types in khajoo’s poetry

khajowi kermani has used various rhetorical devices and tools in his lyrical poetry to expand the scope of meaning, which in contemporary rhetoric are considered to be a subset of the iham industry and can be said to be related to the decorative categories of iham, including iham of proportion, iham of contrast, iham of contrast, iham translation, synonyms, etc. are different. the different types of these methods are: verbal allusion, virtual allusion, ironic allusion, structural allusion, multiple reading allusion, additional allusion and employment allusion. the problem that is addressed in this article in an analytical-descriptive way is, which types of allusions did khajovi kermani use in his sonnets to increase the semantic capacity of his words? and what is the frequency of using these ihamic methods in his words? after presenting the definitions of idioms in past and contemporary rhetoric and examining the types of idioms leading to multiple meanings, based on a comprehensive study of khajo’s poetry, the following results were obtained: first, khajo in his sonnets, except for polyphonic idioms, of all meaning-making types of idioms, has used; second, among the types of polysemous idioms, he has used employment more and additional idioms less than other types. other types of allusion used in khajo’s sonnets are, respectively: verbal allusion, ironic allusion, structural allusion, virtual allusion and additional allusion.