طنز موقعیت چشمه دیگری از نبوغ حافظ

طبیعی ‌ترین نوع طنز، طنز رفتاری است که بدون هیچ ‌گونه هنرنمایی‌های ادبی و زبانی، موجب طیبت و تعجب و حیرت می‌شود. حافظ برخلاف شاعران هم‎عصر خود در اواخر ایلخانیان و عهد تیموریان که تنها به بازی‌های زبانی و صناعت‌های ادبی در شعر اهمیت می‌دادند، دو عنصر صورت و محتوا را به‌طور هم‌زمان در کانون تمرکز خود قرار می‌دهد. به این سبب طنز‌های موقعیتی در اشعار او بیشتر از طنزهای ادبی است. حافظ معمولاً به جای انتقاد از سیاست حکومت‌ها، رفتارهای بی‌هنجار حکومتیان و طرف‌داران آن‌ها را که اغلب درآمیخته با تزویر و ریا است به‌طور صریح به تصویر می‌کشد تا از تقابل و تعارض آن‌ها با رفتارهای منطقی و متعارف انسانی، موقعیت‌های تمسخرآمیز و مضحک پدید آورد. یا آن‌که رفتارهای ریاکارانه را در برابر رفتارهای شفاف عرفی قرار می‌دهد تا از این طریق موقعیت‌های تقابل‌دار و طنزآمیز بیافریند. برخی از گونه‌های طنز موقعیت در اشعار حافظ عبارت‌اند از: صراحت‌گویی، خودزنی/ تظاهر به فسق و دگراندیشی، وارونه‌کاری/ وارونه‌گویی، تناقض‌گویی و تقابل‌آفرینی، تکبر و طلب‌کاری، طنز تراژیک، اغراق و مبالغه، خودکم‎بینی، دلیل‌آوری توجیه‌ گرانه، شوخ‌ طبعی. در این مقاله فقط سه گونۀ نخست را به بررسی گذاشته‌ایم.

situational satire, another source of hafez’s genius

the most natural type of satire is behavioral humor that causes surprise and amazement and pleasantry without any literary and linguistic artifice. hafez, unlike the poets of the timurid era, who only cared about language games and literary arts in poetry, puts the two elements of form and content in her focus at the same time.for this reason; there are more situational satires in her poems than literary satires. hafez usually, instead of criticizing the policies of the governments, openly portrays the abnormal behavior of the governments and their supporters, which are often mixed with deception and hypocrisy, in order to create mocking and ridiculous situations from their confrontation and conflict with the logical and conventional human behavior.or the one that puts hypocritical behaviors against normal transparent behaviors in order to create confrontational and humorous situations. some types of situational humor in hafez’s poems are: frankness, self-mutilation/pretending debauchery and dissent, inversion, contradiction and opposition, arrogance and demandingness, tragic humor, exaggeration, self-deprecation, justifying reasoning, humor. in this article, we have examined only the first three types.