خوانشی از قصیده منطق‌الطیر خاقانی بر پایه نظریه بینامتنیت

قصیده‌ منطق‌الطیر خاقانی یکی از نمونه‌های درخشان ادب فارسی است. این قصیده همچنین از نمونه‌های قابل توجه زبان و سفر مرغان است. شماری پرنده در فصل بهار گرد هم آمده و هریک ستایش‌گر گلی هستند و درباره‌ برتری گل مورد نظر خود استدلال می‌کنند. در این پژوهش کوشیده‌ایم بر پایه‌ نظریه‌ بینامتنیت و با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطالعات اسنادی، از زاویه‌ تازه‌ای به بررسی این قصیده بپردازیم. نظریه‌ بینامتنیت یکی از شیوه‌های بررسی متن است که توسط ژولیا کریستوا و تحت‌تاثیر نظریه‌ منطق مکالمه‌ میخاییل باختین شکل گرفته است. اساس این نظریه چنین است که متن را بر پایه‌ مکالمه و تعامل با دیگر متن‌های پیش و پس از خود تبیین معنایی می‌کند؛ زیرا معنا نتیجه‌ گفت‌وگوست و گفت‌وگو شیوه‌های مختلفی دارد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که این متن (قصیده) محل تلاقی گفتمان‌های گوناگون اعم از گفتمان موسیقی، عرفانی‌‌‌فلسفی، حماسی، دینی، تاریخی و ادبی است. تمامی این گفتمان‌ها همچون تکه‌های پازل در شکل‌گیری این متن (قصیده) دخالت دارند و سرانجام همگی در فرم شعر به وحدت رسیده‌اند.

a reading of khaqani’s poem mantiq-al-tayr based on the theory of intertextuality

mantiq al-tir khaqani’s ode is one of the brilliant examples of persian literature. this ode is also one of the remarkable examples of the language and journey of the birds. a number of birds have gathered in the spring season and each one is praising a flower and arguing about the superiority of the flower in question. in this research, we have tried to examine this ode from a new angle based on the theory of intertextuality and with a descriptive-analytical approach and relying on documentary studies. the theory of intertextuality is one of the methods of examining the text, which was formed by julia kristeva, under the influence of the theory of conversational logic of mikhail bakhtin. the basis of this theory is that it explains the meaning of the text based on the conversation and interaction with other texts before and after it; because meaning is the result of conversation and conversation has different ways. the findings of this research show that this text (ode) is the meeting place of various discourses, including musical, mystical-philosophical, epic, religious, historical and literary. all these discourses have been involved in the formation of this text (ode) like pieces of a puzzle, and finally they have all reached unity in the form of poetry.