مقایسۀ کاربرد ایهام در قصاید خاقانی و غزلیات حافظ

در این پژوهش بر آنیم که مقولۀ ایهام و چندوچون استفاده از آن در قصاید خاقانی و غزلیات حافظ را بررسی کنیم. مقولۀ ایهام در این جستار، منحصر به ایهام چندمعنایی است و شامل زیرمجموعه‌های دیگر آن، از جمله ایهام تناسب، ایهام ترجمه، ایهام ترادف، ایهام تبادر و... نمی‌شود. مبنای تعریف ایهام، علاوه بر پیشینۀ آن در کتاب‎های بلاغی، تعاریف تازه‌تر خواهد بود که زیرمجموعه‌های این تعاریف تازه را می‌توان چنین برشمرد: ایهام واژگانی (قاموسی، نام‌واژه‌ای، اصطلاحی) ایهام مجازی، ایهام کنایی، ایهام ساختاری، استخدام، ایهام اضافی و ایهام چندگانه‌خوانی. نتیجۀ به‌دست‌آمده گویای آن است که حافظ در همۀ گونه‌های ایهام به جز استخدام، بر خاقانی پیشی گرفته است و یکی از وجوه تفاوت کاربرد ایهام در دیوان دو شاعر این است که حافظ توجه ویژه‌ای به ایهام‌پردازی با واژگان عربی داشته است و نیز ایهام ساختاری که حاصل اشراف شاعر بر ظرفیت‌های مختلف زبان است در دیوان او برتری چشمگیری دارد.

comparing the use of amphybology in khaghani’s elegies and hafez’s sonnets

in this research, we intend to investigate the category of amphibology and how and why it is used in khaghani’s elegies and hafez’s lyric sonnets. the category of amphibology in this article is limited to ambiguous amphibology and does not include its other sub-categories, such as: balanced amphibology, translation amphibology, synonymous amphibology, evolutionary ambiguity, and so on. the basis of the definition of amphibology, in addition to its background in rhetorical books, will be newer definitions that subsets of them can be listed as follows:  lexical amphibology, metaphorical amphibology, structural amphibology, recruitment, additional amphibology and poly-dimensional amphibology. the result obtained shows that hafez has taken precedence khaghani in all forms of amphibology, except application, and one of the differences between the use of amphibology in works of the two poets is that hafez paid special attention to amphibology with arabic words and also the structural amphibology that results from the poet’s nobility over the various capacities of language has a significant advantage in his divan.