بررسی تاثیر نهج‌البلاغه در مثنوی با رویکردی تطبیقی بر اساس مبحث توحید افعالی

توجّه به توحید از اصولی است که همواره تمامی مسلمانان با تمامی گرایش‎های فرعی به آن معتقدند. بحث از توحید افعالی به‌عنوان یکی از مراتب سه‎گانۀ توحید (توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید افعالی) نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این پژوهش، تلاش شده است تا به شیوۀ توصیفی‌‌تحلیلی و با تکیه بر رویکرد تطبیقی به اثرپذیری مثنوی از نهج‎البلاغه، (به‎دلیل اشتراک و نوع همگونی دیدگاهی) در مبحث توحید افعالی پرداخته شود. این اشتراک دینی در دو سوی عالم و در دو زمان ناهمگون، انسان‎ها را به اشتراک دیدگاهی در مبحث توحید افعالی آشنا می‎سازد. هر دو برای اثبات یگانگی پروردگار و مراتب کمال انسانی، مراحلی قائل‎اند. هدف این نوشتار از برسی تطبیقی در دو اثر نهج‎البلاغه و مثنوی، بررسی تاثیر و تاثر، تطبیق و روشن‎سازی ابعاد توحید افعالی در موضوعات خرد‎تر چون خالقیت، ربوبیت و مالکیت و ذکر بسامد و شباهت‎های دیدگاهی و گفتاری آن دو بزرگ (در برخی موارد، تفاوت‎ها) در ابعاد فوق است. نتایج بررسی حاکی از آن است که به‎طور قطع، مثنوی مولانا از نهج‎البلاغه تاثیر پذیرفته است. همچنین لازم به ذکر است که بیشترین تاکید مولانا در بحث توحید افعالی، بر «توحید در ربوبیت» بوده و در این حوزه، مطالب گسترده‎تری در مقایسه با نهج‎البلاغه دربارۀ توحید در مالکیت ذکر کرده است. و در آخر می‎توان گفت تاکید امام‌علی (ع) در نهج‎البلاغه نیز بیشتر در بحث «توحید در خالقیت» متمرکز بوده است.

investigating the effect of nahj al-balagha in masnavi with a comparative approach based on the subject of monotheism of verbs

pay attention to monotheism is one of the principles that all muslims with all sub-trends always believe in; the discussion of verbal monotheism as one of the three levels of monotheism (inherent monotheism, attribute monotheism, verbal monotheism) is not an exception to this rule; in this research, an attempt has been made to analyze the influence of nahj al-balagha in the masnavi in a descriptive-analytical way, relying on a comparative approach, due to the commonality and homogeneity of viewpoints in the topic of monotheism of verbs. this religious commonality on both sides of the world and in two heterogeneous times makes people familiar with the common point of view on the subject of monotheism of verbs. both of them set steps to prove the oneness of god and levels of human perfection. the purpose of this article is a comparative analysis of the two works of nahj al-balagheh and masnavi, examining the influence and influence, comparing and clarifying the dimensions of monotheism of verbs in smaller issues such as creativity, lordship and ownership, and mentioning the frequency and similarities of the two viewpoints and speech. there are big (sometimes differences) in the above dimensions. the results of the study indicate that rumi was definitely influenced by nahj al-balagha in his masnavi. it should also be noted that rumi’s greatest emphasis in the discussion of verbal monotheism was on &monotheism in godship& and in this field, he mentioned more extensive material compared to nahj al-balagha about monotheism in ownership. and finally, it can be said that the emphasis of imam ali (a.s.) in nahj-ul-balaghah was more focused on the discussion of &monotheism in creation&.