بررسی توسعه کالبدی شهرها با استفاده از مدل‌های کمی آنتروپی شانون، هلدرن و موران (مورد پژوهی: شهر کاشمر)

شهر پدیده ای است که به واسطه فعالیت های انسانی و طبیعی مدام در حال تغییر در ابعاد مختلف است. تغییرات ابعاد کالبدی شهر دارای اهمیت بالایی است که در دو الگوی اصلی پراکنده و  فشرده رخ می دهد. هدف این پژوهش شناخت پایداری یا ناپایداری الگوی توسعه کالبدی شهر کاشمر می باشد. روش تحقیق مورد استفاده توصیفی- تحلیلی است. برای سنجش رشد کالبدی شهر، مدل های کمی ضریب آنتروپی شانون، موران و هلدرن استفاده شده است. همچنین جهت تحلیل الگوی فضایی پارامترهای رشد شهری از تکنیک اتوکرولیشن فضایی استفاده گردیده است. نتایج نشان می دهد که کاشمر از نظر رشد کالبدی، طی بیست سال اخیر، با رشد نسبتا نامناسب و ناکارآمد روبه رو بوده است. چنانکه می توان الگوی رشد پراکنده یا گسترش افقی بی رویه را برای این شهر متصور شد. ضریب آنتروپی شانون برای سال های 1380 و 1390 به ترتیب 1.36598 و 1.36731 می باشد که نشان از رشد افقی طی یک دهه است. همچنین نتایج مدل هلدرن نشان می دهد که طی دوره مذکور، از مساحتی که به پهنه شهر کاشمر اضافه گردیده است، از مجموع صددرصد افزایش، 45 درصد ناشی از افزایش جمعیت بوده است و 54 درصد ناشی از افزایش سرانه کل شهری که نشان از ناپایداری است. نتایج اتوکرولیشن فضایی برای چهار متغیر جمعیت، خانوار، واحد مسکونی و تراکم نیز نشان می دهد که بیشترین عدد شاخص موران مربوط به تراکم به عنوان یکی از مهم ترین عوامل در نحوه توسعه شهر است و نشانگر توزیع خوشه ای و نرمال نبودن توزیع این متغیر در پهنه شهر است. پایین ترین شاخص نیز مربوط به خانوار است که به طور نسبی دارای توزیع نرمال تری است.

study of urban physical development by using quantitative models shannonentropy, holdren and moran (case study: kashmar city)

cities are changing permanently in different dimensions due to human and nature activities. the physical changes are significant and these changes formed in two main patterns (sprawl and compact) so that causing stability or instability. the recognition of physical development pattern of kashmar city and it’s stability or instability is the purpose of this study. research method is descriptive – analytical. shannon entropy index and holdern model used for measurement and recognition of physical growth pattern of city. also spatial autocorrelation technic used for analysis of spatial patternof city growth parameters. the results show the physical growth and spatial spread of kashmar cityhave been inappropriate and ineffective over the last twenty years. also we can assume dispersed growth pattern or irregular horizontal expansion for the city. shannon entropy index for 2000 and 2010 years is 1.36598 and 1.36731 that it show horizontal growth with slight increase during a decade. also the result of holdern model show from total area added to city, during the period under study, %45 is result of population increase and %54 is result of urban per capita increase. it shows instability. the result of spatial autocorrelation about four variable population, household, residential units and density show the greatest number for density. these reveal cluster and abnormal distribution of density on city area. household have lowest number so it have relatively normal distribution. with emphasis on results, urban sustainable development and sustainable city growth need to politics for control and change of this kind of growth.