فرا تحلیل کیفی ساز و کارهای رانت در نظام برنامه‌ریزی شهری ایران

یکی از ریشه های اساسی پیدایش بیعدالتی و ناپایداری در شهرها، تولید و توزیع رانت، رانت جویی و رانت زایی نظامات برنامه ریزی شهری است. در ایران نیز وجود رانت به عنوان یکی از عوامل اصلی ایجاد کننده نابرابری و ناپایداری شهری، مورد مطالعه کارشناسان مسائل شهری بوده است. پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن رانت در نظام برنامه ریزی شهری ایران ابتدا با بررسی های اسنادی، پژوهش های انجام شده پیرامون رانت در ارتباط با مسائل شهری را ارزیابی کرده است. پژوهش ها به صورت مصداقی به مسئله رانت در شهر و هر یک از زاویه نگاه خود به این مسئله پرداخته اند و جای یک فراتحلیل کلی از پژوهش های صورتگرفته، خالی است. بنابراین پژوهش حاضر، فراتحلیل کیفی مقالات مرتبط با رانت در نظام برنامه ریزی شهری ایران را مد نظر قرار داد. سپس مقالات پژوهشی مرتبط با رانت در نظام برنامه ریزی شهری ایران، مورد بررسی دقیق قرار گرفت. یافته ها با مورد تحلیل قرار گرفت. « نیروی محرکه-فشار-وضعیت-تاثیر-پاسخ » استفاده از نرم افزار مکس کیودا کدگذاری شد و با مدل نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد اصلی ترین ساز و کارهای رانت زایی که منجر به ناپایداری در نظام برنامه ریزی شهری ایرانمی شوند عبارتند از: فعالیت های سوداگرانه در شهرها و نبود ساز و کار مناسب جهت مقابله با سوداگری در بازار زمین و مسکن، ضعف طرح های توسعه شهری، عدم آماده سازی و عرضه مناسب زمین شهری، استفاده از ضعف های قوانین و مقررات، رانت جویی تیم های سیاسی، امنیتی بودن فضا، ضعف نیروی انسانی در سازمان ها و عدم دخالت صحیح سیستم نهادی.

qualitative meta-analysis of rent mechanism in iran’s urban planning system

one of the basic roots of injustice and unsustainability in cities is the production and distribution of rent in urban planning systems. in iran, the existence of rent as one of the main factors causing inequality and unsustainability has been considered by urban experts. the current research also considered the rent in the urban planning system of iran and at first, by using document reviews, it examined the research done about rent in connection with the urban issues of iran. the current research shows that most of the research has dealt with the problem of rent in the city as an example, and there is a need for a general meta-analysis of the research that has been done. therefore, the current research focused on it. then the articles related to rent-seeking in the urban planning system of iran were carefully examined and coded using maxqda software and analyzed with the dpsir model. the results of the current research show that the main mechanisms of rent generation in iran that causes unsustainability in the urban planning system are: speculative activities in cities and the lack of appropriate mechanisms to deal with speculation in the land and housing market, the weakness of urban development plans, the lack of proper preparation and supply of urban land, the use of weaknesses in laws and regulations, rent-seeking by political teams, the security of space, weakness of human resources in organizations and lack of proper involvement of the institutional system.