تحلیلی بر ابعاد فقهی اسناد خزانه اسلامی منتشره در ایران

یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تامین کسری بودجه دولت‌ها در دنیا، انتشار اوراق و اسناد خزانه دولتی است. این اسناد به‌گونه‌ای منتشر می‌شوند که در بازارهای ثانوی قابلیت خریدوفروش داشته باشند. باتوجه‌به ربوی‌بودن انواع اوراق خزانه متعارف، اسناد خزانه اسلامی به‌عنوان جایگزین اوراق خزانه متعارف در جمهوری اسلامی ایران طراحی و اجرایی شده است. اسناد خزانه اسلامی، ابزاری مالی است مبتنی‌بر بدهی‌های انباشته بخش دولتی به نظام بانکی، پیمانکاران طرف قرارداد    در طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مذکور در قوانین بودجه سالانه و برخی دیگر از بدهی‌های خزانه‌داری کل که توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت منتشر می‌شود. باتوجه‌به تجربه انتشار اسناد خزانه اسلامی در تامین مالی نیازهای مختلف دولت، شناسایی کارکردها و بررسی جنبه‌های فقهی و موضوع شناسانه و تبیین موارد و مصادیق گوناگون این اسناد، از اهداف پژوهش حاضر محسوب می‌شود. در این پژوهش، ابتدا موضوع‌شناسی دقیقی از اسناد خزانه اسلامی (به‌عنوان جایگزین اسناد خزانه متعارف) شامل تعریف اسناد خزانه اسلامی، انواع، ویژگی‌ها و مشخصات، ارکان و سازوکار انتشار آن ارائه می‌شود. در گام بعد به روش توصیفی تحلیلی، انواع اسناد خزانه اسلامی ازمنظر اتحاد مالکیت، بازار اولیه و ثانوی اسناد خزانه اسلامی، همچنین جبران کاهش ارزش پولو قابلیت تبدیل به سهام در اسناد خزانه اسلامی مورد بررسی و تحلیل فقهی قرار گرفته است.

an analysis of the jurisprudential aspects of the islamic treasury bills issued in iran

one of the most common ways of compensating governments’ budget deficits is to issue government treasury securities. these documents are published so that they can be bought and sold in secondary markets. due to the usury nature of the conventional treasury bonds, islamic treasury bills have been proposed and institutionalized as an alternative to conventional treasury bills in the islamic republic of iran. islamic treasury bills are financial devices based on public sector accumulated debts to the banking system, contractors and some other general treasury debts that are issued by the ministry of economic affairs and finance on behalf of the government. considering the experience of issuing islamic treasury bills in financing the different needs of the government, identifying the functions and making an assessment of the jurisprudential aspects and explaining the various cases and examples of these bills, are among the objectives of the this study.    in this research, detailed dimensions of the islamic treasury bills, including the definition of islamic treasury bills, its types, characteristics and specifications, components and mechanism of its issuance are presented first. in the next phase, a descriptive-analytical method is employed to find out the primary and secondary markets of islamic treasury bills, compensation for the devaluation of money in these bonds, the possibility to convert them into shares, and various types of islamic treasury bills from the perspective of ownership union have been studied and analyzed from jurisprudential perspective.